Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 105

PÁLL IMSLAND
Um náttúruvár
á Straumsvíkursvæðinu
kkert mat á umhverfisáhrifum
mannvirkja eða framkvæmda var
komið til þegar undirbúningur
________ og bygging álvers við Straurn
átti sér stað á sjöunda áratug 20. aldar og þá
var heldur ekki farið að huga í mikilli alvöru
að mögulegum áhrifum náttúrunnar á
byggingar eða starfsemi slíkra iðjuvera. Það
má því segja að álverið sé við Straum þrátt
fyrir að starfsemi þess beri í sér möguleikana
á óheillavænlegum áhrifum á umhverfið og
þó að þar lúri vár í náttúrunni sem gætu
orðið starfseminni til óþurftar. Hér verður
ekki fjallað um áhrif álversins á umhverfið
heldur reynt að gefa einfalda mynd af því
hvernig álverið er í sveit sett með tilliti til
náttúruváa. Ekki hefur verið gerð sérstök og
magnbundin úttekt á náttúruvám með
beinni hliðsjón af mögulegum áhrifum þeirra
á álverið, en sitthvað er vitað almenns eðlis
um náttúru svæðisins, þær vár sem þar gætu
komið upp og hver almenn áhrif þeirra yrðu.
Þessi umfjöllun er á þeim almennu nótum. A
mjög einfaldan hátt má gefa várnar til kynna
með því að lýsa staðsetningu álversins í
landinu í ljósi náttúrufars þar: Álverið
stendur á opinni ströndu sem liggur í fjöl-
farinni braut orkuríkra veðurkerfa skammt
frá eldvirku landrekssvæði. Með öðrum
Páll Imsland (f. 1943) lauk B.S.-prófi í jarðfræði
frá Háskóla íslands 1973 og doktorsprófi frá sama
skóla 1985. Páll hefur m.a. unnið að rannsóknum
á jarðfræði Jan Mayen og náttúruvám. Páll er fyrr-
verandi ritstjóri Náttúrufræðingsins.
Náttúrufræðingurinn 67 (3—4), bls. 263-273, 1998.
orðum þýðir þetta að þarna megi vænta
náttúruváa sem eiga sér orsakir í hafrænum,
jarðlægum og veðurfarslegum ferlum eða í
samspili þeirra. Þau jarðlægu öfl sem þarna
eru virk tengjast flest landrekinu. Undir
Reykjanesskaganum liggja mörkin milli
þeirra tveggja jarðskorpufleka sem mynda
jarðskorpu Norður-Atlantshafsins og
mestan hluta norðurhvels jarðar,
Evrasíuflekans og Norður-Ameríkuflekans,
og þar verða flekarnir til við gliðnun og
eldvirkni. Því eru sterk tengsl milli nokkurra
þeirra ferla sem geta valdið ólíkunr vám á
þessu svæði, og ef eitt þeirra fer að gera vart
við sig má vænta þess að önnur fylgi í
kjölfarið.
Skal nú vikið að hverri þessara náttúruváa
og reynt að hafa Straumsvík í huga. Þær
náttúruvár sem eru líklegastar til að gera
verulegan usla á svæðinu eru: ofviðri,
strandflóð, jarðskjálftar, sprungumyndun í
yfirborði jarðar, eldvirkni, landsig og land-
brot við ströndina. Yfirlit yfir náttúruvár á
Straumsvíkursvæðinu er gefið á 1. mynd.
OFVIÐRI
Óveður ganga undir ýmsum nöfnum, svo
sem illviðri, ofviðri, aftakaveður, fárviðri o.fl.
Hér verða einkum notuð orðin ofviðri og
aftakaveður. Ofviðri einkennast af sterkum
vindi, sem hér á landi er oftast sanrfara
úrkomu. Venjulegast er að rniða við 9
263