Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 49

Lífríki í fjörunni
VIð Straumsvík
AGNAR INGÓLFSSON
Þelta yfirlit um lífríki fjörunnar við
Straumsvík er að mestu byggt á úttekt
sem gerð var að tilhlutan Islenska ál-
félagsins vorið 1989 (Agnar Ingólfs-
son 1990) og hafði að markmiði að
kanna hvort greina mætti einhverjar
breytingar á lífríki vegna mengunar
frá tveimur kerbrotagryfjum, en önnur
þeirra var innan víkurinnar og hin rétt
austan hennar. Auk þess er stuðst við
athuganir sem gerðar voru í fjörum í
nágrenni Straumsvíkur í júlí 1975 á
vegum Líffræðistofmnar Háskólans.
Fjaran í Straumsvík sjálfri, svo og
umhverfis hana, er mynduð úr
hrauni. Sjór hefur víða moiað
hraunið og sorfið í misstóra hnull-
unga, en víða eru fastar klappir. Fjörubeður-
inn er víðast óreglulega lagaður og er mikið
af smánesjum og víkum, fjörupollum og
dröngum. Þar sem uppfyllingar hafa verið
gerðar austan víkurinnar hel'ur fjaran fengið
náttúrulega mynd á tiltölulega fáum árum.
Ströndin umhverfis Straumsvík er opin
fyrir úthafsöldum úr norðri og vestri en í
Agnar Ingólfsson (f. 1937) lauk B.S.-prófi í dýra-
fræði frá Aberdeen-háskóla 1961 og doktorsprófi
í fuglavistfræði frá University of Michigan 1967.
Hann starfaði síðan sem lektor við University of
Massachusetts í 3 ár, en varð dósent í dýrafræði
við Háskóla Islands 1971 og prófessor í vistfræði
1973. Fyrstu árin eftir heimkomuna vann Agnar
aðallega við rannsóknir á máfum, en síðustu rúnta
tvo áratugi hefur aðalviðfangsefni hans verið
vistfræði strandsvæða.
austri skýlir Álftanesið henni talsvert. Áhrif
brims á fjörulíf eru því væntanlega mikil.
Umhverfisaðstæður geta þó dregið nokkuð
úr áhrifum brimsins á vissum svæðum. Þar
sem fjaran er mjög skorin og óregluleg, eins
og sums staðar er áberandi suðvestan
vfkurinnar, eru áhrif brimsins minni og
staðbundnari. Inni í Straumsvíkinni sjálfri er
mun skýlla en utan hennar. Til viðbótar því
skjóli sem myndast vegna lögunar víkur-
innar og grynninga utanvert við hana að
austan, skýlir núverandi hafnargarður veru-
lega, einkum í eystri hluta víkurinnar.
Það sem einkennir umhverfi Straumsvíkur
sérstaklega er hið mikla rennsli grunnvatns
fram í sjó. Þegar ládautt er eða sjór lítill, fiýtur
nær ferskt lag ofan á sjónum í víkinni. Það
hefur mælst um hálfúr metri á þykkt við lá-
deyðu. Þessi lagskipting er vafalítið gleggst
og tíðust í skjólinu inni í víkinni, en utan
hennar blandast ferska vatnið sjónum eflaust
meira, einkum í brimi. Þetta ísalta lag færist upp
og niður með sjávarföllum og í kyrrum sjó
leikur því nánast ferskt vatn um hvem hluta
fjömnnar, sem fer í kaf á aðfalli, í um hálfa lil
heila klukkustund áður en fullsaltur sjór nær
honum. Það sama gerist á útfalli í kyrru veðri;
þá leikur nánast ferskt vatn um hvern stað í
fjörunni í hálfan til heilan tíma áður en hann
kemur uppúr. Þetta em óvenjulegar aðstæður
og má gera ráð l'yrir að sumum lífvemm í ljöm
veitist erfitt að ráða við þessi tíðu og snöggu
umskipti í seltu. Til viðbótar og samhliða verða
svo stundum snöggar breytingar á hitastigi,
þar sem verulegur munur getur verið á hitastigi
sjávar og grunnvatnsins.
Náttúrufræðingurinn 67 (3-4), bls. 207-213, 1998.
207