Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1897, Side 37

ðl
ir telja þetta fjarstæðu eina, og segja, að kaupfjelögin gefi
engan verzlunar arð annan en gróða umboðsinanns þeirra,
sem er útlendingur. Pau dragi því eiginlega verzlunar
arðinn út úr landinu. Hvorir rjettara haíi fyrir sjer, má
sýna með einföldu dæmi.
Setjum svo, að á einhverjum verzlunarstað reki einn
útlendur kaupmaður verzlun, er árlega nemur 100 þús. kr.
Setjum, að hann hafi 10 prócent í hreinan arð, eða
10 þús. króna atvinnutekjur. Þctta er nú almennt kallað-
ur verzlunar arður, og hann fiytur kaupmaðurinn út úr
landinu, af því hann er ekki búsettur hjer. En nú skul-
um vjer setja svo, að allir þeir, sem verzlað hafa við kaup-
manninn, hætti því allt i einu, gangi allir í kaupfjelag, og
panti allar hinar sömu vörur, er kaupmaðurinn áður seldi
þeim, gegnum umboðsmann erlendis. Gjörum ráð fyrir,
að þeir fái þær 10 prócent ódýrari, og hafi því 10 þús.
króna hagnað af pöntuninni, í samanburði viðþað, sem áð-
ur var*). Þá missir auðvitað kaupmaðurinn allan sinn verzl-
unar arð. En hvað varð af honum? Yarð hann að engu, eða
dróst hann út úr landinu? Nei, hann er einmitt þessar 10
þús. krónur, sem pantendur ávinna sjer með fjelagsskap sín-
um. Hann hefur nú tekið aðra stefnu og rennur inn í bú
eða sjóð kaupfjelagsmanna, inn í landið, í stað þess að
renna í vasa kaupmannsins. En nú vilja sumir ekki leng-
ur kalla þetta verzlunar arð, heldur aðeins hagnað bænda
af því að verzla við annan kaupmann; en það raskar ekkert
eðli málsins, hvaða nöfn menn gefa því; eitt er víst, að
breyting á verzluninni hefur hjer breytt skiptingu „arðsins“.
Og nú skulum vjer setja, að í stað kaupfjelagsins, er
tók verzlunar arðinn af útlenda kaupmanninum, komi apt-
ur innlendur kaupmaður, búsettur hjer, er hafi jafnmikinn
atvinnu arð, sem hinn útlendi áður hafði. Hvaðan ætti
*) Þetta eru engar öfgar; það er auðvelt að sanna, að
kaupfjelögin fá sínar pöntuðu vörur frá 25—40°/0 ódýrari en
fjöldi kaupmanua selur þær samtimis.