Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1897, Síða 39

33
Það er vanalega talað um verzlunar arðinn eins og væri
hann framleiddur af kaupmannastjettinni, án þess þar sje
frá nokkrum tekið, eða nokkur stjett önnur missi nokk-
urs í við það Þetta er mjög villandi og ósatt, Allan
arð sinn fá kaupmenn við það að selja vörur dýrara en
þeir hafa keypt þær, ekki einungis þeim mun dýrara er
nemur tilkostnaðinum, sem opt er meiri en þarf að vera,
heldur svo dýrt, að kaupmaðurinn og allt hans skuldalið
haíi — auk mikils gróða—allt sitt uppeldi af ágóðanum,
og það er sjaldnast af skornum skamti; kaupmenn lifa
mikið dýrara lifi en alþýða manna, sem eðlilegt er, þar
sem þeir eru auðugasta stjett mannfjelagsins, og hafa nær
því ótakmarkað vald til að græða fje, óhindraðir af öðru
en sinni eigin samkeppni. Og hverjir borga þenna mis-
mun vöruverðsins, sem kaupmenn einir ráða? Auðvitað
almenningur, kaupendurnir, þjóðin. Þessi verzlunar arður
er því beinlínis tekinn af þjóðinni, hann er skattur, sem
hún geldur til kaupmannastéttarinnar; hann er verkalaun,
sem þjóðin sjálf geldur þessum sjálfboðnu og dýru vinnu-
mönnum, og þess vegna getur kaupmaður — þótt hann
sje innlendur — alls engan arð flutt inn í landið, því land-
ið sjálft leggur hann fram, annarsstaðar að getur hann
ekki komið.
Tilgangur kaupfjelaganna er nú enginn annar en sá
að spara þjóðinni nokkuð af þessu dýra hjúahaldi, spara
nokkuð af hinu mikla kaupi þeirra, losa heimilið við heimtu-
frekju og sjálftekt þessara uppivöðslusömu vinnumanna,
með því að fækka þeim, og jafnvel koma ár sinni svo
fyrir borð, að þeirra þurfi alls ekki með. Reynslan hefur
þegar sýnt, að mjög mikið má spara; með tímanum mun
hún sýna, að þessara hjúa er engin þörf.
Með bættu skipulagi á heimilinu, hentugri húsakynn-
um, bættum vinnuáhöldum og góðri stjórn getur bóndinn
sparað sjer hjúahaldið, og allir telja það hagsbót fyrir hann.
Alveg hið sama gildir fyrir þjóðina í þessu tilliti. Kaup-
O