Andvari - 01.10.1962, Side 37

KRISTJÁN ALBERTSSON:
Bréf Verðandi-manna
til Hannesar Hafsteins
Fjórir íslenzkir stúdentar í Kaupmanna-
höfn, Bertel E. Ó. Þorleifsson, Einar
Hjörleifsson, Gestur Pálsson og Hannes
Hafstein, senclu vorið 1882 ritið Verðandi
heim til íslands, dálítið safn af sögum og
Ijóðum, og þótti allmikill viðburður. Þá
voru erfið ár á íslandi, harðindi mikil,
deyfð og óhugur í fólkinu; þjóð sem hafði
sér fátt annað til afþreyingar en lestur og
kveðskap munaði um minna en að eignast
allt í einu fjögur ný skáld, og með þeim
nýja stefnu í bókmenntum — og alla þá
eftirvænting, sem ævinlega er bundin við
ung skáld, sem eitthvað hafa frumlegt
og kjarngott til brunns að bera. I einu
þeirra bréfa, sem hér fara á eftir, kemur
fram, að Verðandi-menn hafa hugsað sér
að framhald yrði á útgáfu ritsins. En af
því gat ekki orðið. Verðandi seldist dræmt,
þrátt fyrir allt umtalið um ungu skáldin;
og hópur þeirra sundraðist.
Bréf þau, sem hér birtast, til Hannesar
Hafsteins frá hinum félögunum þremur,
varpa nokkru ljósi á skapgerð og háttu
þessara ólíku manna, ævikjör þeirra og
örlög, og jafnframt á íslenzkt ástand á
þeirra tímum. Rétt hefur þótt að láta
nokkrar skýringar fylgja bréfunum.
1. Gestur Pálsson.
Gestur Pálsson er þeirra elztur, fæddur
1852. Hann flyzt til Reykjavíkur haustið
1882, eftir sjö námsár ytra; hefur lagt stund
á guðfræði, en ekkert orðið af prófi. Einar
Hjörleifsson Kvaran, vinur hans, lýsti hon-
um svo á stúdentsárum hans: „Áfengis-
nautnin var hans mikla freisdng . . . þegar
hann var orðinn nokkuð til muna ölvaður,
var eins og hann umhverfðist og yrði allur
annar maður. Hann var þá oft ófyrirleitinn
og áleitinn, jafnvel við góða vini sína, og
örðugt að vera með honum, eða hafa nokk-
urn hemil á honum."
Skáldið Gestur Pálsson átti ríka samúð
með gölluðu, breysku eða hamingjulitlu
fólki, en jafnframt var ofarlega í eðli
hans hroki, mannfyrirlitning og illska;
og tilhneigingin til að sparka í aðra menn, af
litlu eða engu tilefni, varð fylgja hans, ekki
aðeins við skál á stúdentsárum, heldur líka
stundum með penna ritstjórans í hönd. Hann
stendur á þrítugu þegar hann kemur heim
til íslands, á þá aðeins tæp níu ár ólifað,
og þau verða hans blómaskeið. Á þessum
árum skrifar hann nær allar sínar sögur,
fyrirlestra og blaðagreinar, nálega allt sem
skipar honum á bekk með fremstu endur-
reisnarmönnum íslenzkra bókmennta. En á
bréfum hans sést að áreitni og miskunnar-
leysi ritstjórans hefur gert honum lífið örð-
ugra, og ófegurra, en hollt var viðkvæmum
manni, og af þeim sökum orðið minna úr
skáldlcgum störfum cn annars liefði verið
líklegt.
Á nýári 1883 gerist hann ritstjóri að
nýju blaði, Suðra, sem á að koma út hálfs-
mánaðarlega, en stundum kemur sjaldnar.
Eigendur eru Einar Þórðarson prentsmiðju-
eigandi og Kristján Ó. Þorgrímsson bóksali.
Einar hefur gefið út Skidd, og Jón Ólafs-
son verið ritstjóri, en blaðið er nú í andar-
slitrunum. Frá nýári gerist Jón ritstjóri
Þjóðólfs.