Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 64

STEFÁN VAGNSSON:
Hrossadrápið á Hörgárdalsheiði 1870
Eins og mörgum mun kunnugt, er
SilfrastaSaafréttur upprekstrarland Blönd-
hlíðinga, og hafa þeir um langan aldur
rekiS þangað sauðfé sitt og stóS, til sumar-
heitar. Afréttur þessi lá undir jörðina
Silfrastaði til ársins 1897, en þá seldi
Steingrímur Jónsson, eigandi Silfrastaða,
Akrahreppi afréttinn, fyrir 2500 krón-
ur, sem þótti allhátt verð á þeim árum.
Hreppurinn seldi svo jarðeigcndum,
innan sveitarinnar, í eitt skipti fyrir öll,
upprekstur þangað og má nú svo heita,
aS allar jarðir hreppsins, fyrir utan
Norðurá, eigi nú frían upprekstur þangað.
Ekki er afréttur þessi stór, fyrir jafn-
mikinn búpening, sem þar er um að
ræða, og lítill á móts við flæmi suður-
heiðanna, enda hefir hann oftast ofsetinn
veriS, ekki sízt af hrossum, sem jafnan
hafa veriS fjölda mörg í Blönduhlíð.
Að byggð nær afrétturinn að norðan
að Oxnadal og Hörgárdal, og aS Norður-
árdal að vestan. Búandinn á Fremri-
Kotum stóð á móti hrossunum, að þau
færu ekki niður í sveitina, en engin
varzla var að norðan, og gekk svo um
langt skeið, en um aldamót sömdu
Blöndhlíðingar við ábúendur Flögusels
í Hörgárdal og Bakkasels í Oxnadal, að
þeir stæðu á móti hrossunum, og þeim
greidd varzlan úr sveitarsjóði Akrahrepps,
og áttu þeir svo um það við sveitunga
sína, að friðþægja fyrir ef hrossin fóru
þeim til skaða. En svo fór að vörzlu-
gjaldið hækkaði ár frá ári og eftir 1920
var það orÖið svo hátt, að Blöndhlíðingar
sáu þann kost vænstan að girða á merkj-
um fyrir hrossin og er svo enn í dag.
Á Öxnadalsheiði er hrossaland bezt á
flóanum fyrir norðan Grjótá og Kall-
baksdal, og í Hörgárdalstungum og flóan-
um norðan Víkingsdals á Hörgárdals-
heiði. Á þessi svæði safnaðist einmitt
mikið af hrossum, og er sá hagi var upp
urinn sóttu hrossin mjög í haga og engjar
á efstu bæjum í þessum dölum, og þóttust
búendur þar oft verða fyrir ærnum
ágangi af afréttarpeningi Skagfirðinga,
því á þeim árum tóku þeir ekki hross
sín af fjöllunum fyrr en í þriðju göng-
um, eða í októberbyrjun. Oft vildi það
til, að hross BlöndhlíÖinga heimtust
seint, og jafnvel um kennt, að Óxndælir
væru ekki yfirtaksfúsir að greiða fyrir
þeim að haustinu, og gætu gjarnan unnt
Skagfirðingum hóflegrar fyrirhafnar við
að ná þcirn saman að haustinu. Flestir
sem fara þjóÖleiðina til Akureyrar um
Öxnadalsheiði, kannast við Grjótá, sem er
nyrzt á heiðinni á sýslumörkum. Flún
fellur eftir samnefndum dal, sem skerst
þar norður í fjöllin. Efst uppi skiptist
dalurinn í tvö drög; liggur annaÖ í svo-
nefndan Víkingsdal sem er nyrzt á
IdörgárdalsheiÖi, svo aðeins er stuttur
þröskuldur þar á rnilli; er sú leið sæmi-
lega greiðfær niður í dalinn, ef farið
er með aðgæzlu.
Hitt dragið liggur allmikið í vestur og
er djúpt. Liggur það niður í svonefnda