Andvari - 01.10.1962, Page 105

ANDVARI
.ARGHYRNU LÁT ÁRNA“
343
Liggja ýgs í eggju,
á eg sveigarkör deiga,
fox er illt í öxi
undvargs flösur margar.
Arghyrnu lát áma
aftur með roknu skafti.
Þörf er eigi þeirrar,
það er ringa gjöf, hingað.1)
Síðar segir svo frá því, að er Þórólfur
kom til skips, ,,þá kastaði hann öxinni
fyrir borð á djúpi“, og er kom á fund
Eiríks konungs „bar Þórólfur konungi
kveSju Skallagríms" og kvað hann hafa
þakksamlega þegið konungsgjöfina og
sent konungi langskipssegl gott, er Þór-
ólfur har fram.
Eigi hafði ég þó fundið í frásögn þess-
ari þau rök fyrir skilningi mínum á sögn-
inni að árna í vísu Skallagríms og á vís-
unni sjálfri, er ég gat talið neina fulln-
aðarsönnun. En þau rök hárust mér í
hendur af einskærri tilviljun. En jafn-
framt þeim harst mér í hendur nokkur
ávísun á það, hver ritað hefur Egilssögu
og í hvaða tilgangi hún er rituð, og jafn-
vel bending á það, hver muni raunveru-
lega vera höfundur vísu þeirrar, er sagan
leggur í munn Skallagrími.
Einhverju sinni tók ég íslendingasögu
Jóns Jóhannessonar mér í hönd og blað-
1) Hér skulu fáein orð skýrð: Ýgur und-
vargur er drápgjam sáraúlfur, þ. e. drápsvopn.
Þar sem talað er um að margar flösur liggi í
egg hans er átt við að eggin sé illa soðin, enda
sagt að hún hafi rifnað upp í gegnum hoðuna,
er uxamir voru höggnir. Sveigar kör er öxi,
eiginlega viðaröxi. Fox er tökuorð sömu merk-
ingar og svik, hrekkir. Arghyma er snag-
liyrnd og deig öxi. Ringa gjöf er lítilmótleg,
ómerkileg, sneypuleg gjöf. Efni vísunnar fært
til nútímamáls er á þessa leið: Margar flösur
liggja í egg drápsvopnsins. Oxin er svikin,
deig. Láttu arghyrnu áma aftur með roknu
skafti. Hennar var ekki þörf hingað. Það er
snejTmleg gjöf.
aði í henni án þess að festa mig við lestur.
Þá kom ég niður á vísu Einars Þveræings,
sem tilfærð er á bls. 268 í fyrra bindi
bókarinnar:
Trautt er mér lausa að láta,
leið er mér konungs reiði,
gjarn er gramur að áma,
Grímsey um tröð fleyja.1)
Þessu snýr Jón í laust mál og skýrir
þannig: Erumk (mér er) trautt at láta
Grímsey lausa. Konungsreiði er oss leið.
Gramur (konungur) es gjarn at árna
(ferðast) of fleyja tröð (yfir sjóinn). Jón
segir, eins og Sigurður Nordal hafði áður
1) I handriti því af vísunni, er bezt þykir
(A. M. 61 fol.) er ritað „und tröð fleyja", ekki
„um tröð fleyja" eins og J. J. og flestir skýr-
endur hafa helzt kosið (og í öðru handriti er).
Ef eftir rithættinum und tröð fleyja er farið,
þá er eðlilegast að færa vísuna til lauss máls
þannig: Konungsreiði er mér leið, [en] mér
er trautt að láta Grímsey und (þ. e. undir) tröð
fleyja. Gramur er gjarn að árna. Ef á þennan
hátt er saman tekið, er eðlilegast að leggja þá
merkingu í orðið tröð, að átt sé við rétt. Er
algengt á Suðurlandi að kalla hestarétt tröð, og
er það gamalt í málinu. í Jónsbók er talað um
að „reka fénað lausan í hús inn eða tröð“, og
þar sem Njála talar um traðir „fyrir ofan garð-
inn að Hlíðarenda", mun átt við hrossarétt.
„Fleyja tröð“ væri þá höfn. Svo virðist, að
Snorri Sturluson skilji vísuna þannig, því að
hann leggur Einari í munn: „En um Grímsey
er það að ræða, ef þaðan er engi hlutur fluttur,
sá er til matfanga er, þá má þar fæða her
manns. En ef þar er útlendur her, og fari þeir
meS langskipum fiaiian, þá ætla eg mörgum
kothóndanum muni þykja þröng fyrir dyr-
um“. — Annars er orðið tröð algengt í merk-
ingunni heimreið, og gæti Einar hafa haft þá
merkingu orðsins í huga. Hins vegar er ekki
kunnugt að orðið tröð hafi verið notað í merk-
ingunni vegur (almennt), og er því þýðing Jóns
á „árna of tröð fleyja": „ferðast yfir sjóinn"
trauðlega rétt.