Andvari - 01.10.1962, Síða 106

344
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
sagt í riti sínu um Snorra Sturluson og
eflaust er rétt, að Snorri hafi samið hina
frægu ræðu um sjálfstæði landsins, sem
Einari er eignuð, eftir vísunni (sem hér
er aðeins hálf tilfærð). Vísuna er að finna
í Ólafssögu, er Snorri hefur eflaust haft
við höndina er hann ritaði Heimskringlu.
Idann felldi vísuna niður, en setti ræð-
una í stað hennar. En Jóni hefur dulizt,
er hann skýrði vísuna, að Snorri notar
hana eigi aðeins sem efnivið í ræðuna,
heldur einnig til þess að setja ræðuna á
svið. Orð Einars: „Gjarn er gramur að
árna“, endursegir hann á þennan veg með
ræðu, er hann leggur Þórarni Nefjólfs-
syni í munn: ,,Eg skildumst fyrir fjórum
nóttum við Ólaf konung Haraldsson.
Sendi hann kveðju hingað til lands öll-
um höfðingjum og landstjórnarmönnum
og þar með allri alþýðu karla og kvenna,
ungurn manni og gömlum, sælum og vesl-
um, guðs og sína og það með, að hann
vill vera yðar drottinn ef þér viljið vera
hans þegnar og hvorir annarra vinir og
fulltingismenn til allra góðra hluta".
Menn svöruðu vel máli hans. Kváðust
allir fegnir vilja vera vinir konungs, ef
hann væri vinur hérlandsmanna. Þá tók
Þórarinn til rnáls: Það fylgir kveðju
sendingu konungs, að hann vill beiðast
vináttu af Norðlendingum, að þeir gefi
honum ey eða útsker, er liggur fyrir Eyja-
firði, er menn kalla Grímsey". Hinn
mikli vísnaskýrari, höfundur Skáldskapar-
mála, veit það, að sögnin að árna hefur
oft verið notuð af skáldum í fortíð og
samtíð hans í merkingunni að fara eða
ferðast, og því þykir honum vissast að
tvítaka þetta um kveðjusendingar Ólafs
konungs, svo að menn glæpizt ekki á því
að gera tómyrðamyrkur úr kímnisyrðum
Einars, sem sprottin eru upp úr leiftrandi
skilningi hans á tilgangi konungs með
elskulegum kveðjusendingum hans. En
þó að Snorri hafi vel gengið frá leiðsögn
sinni til skilnings á vísunni, hefur leið-
sögnin eigi dugað hinum vísu mönnum
okkar aldar.
Eftir að hafa lagt þennan krók á leið
mína, kem ég nú aftur að Egilssögu og
orðunum, sem Skallagrími eru lögð í
munn í vísu sinni: Arghyrnu lát árna
aftur með roknu skafti. 1 Egilssögu er
eins og í Heinskringlu tvisvar á það bent,
að hér er um kveðjusendingar að ræða.
Það er fyrst tekið fram, að Þórólfur bar
Skallagrími kveðju Eiríks konungs, er
hann færði honum öxina. Samt dettur
höfundi sögunnar það í hug, að lesendur
kunni að misskilja orð Skallagríms, er
hann segir, að öxin eigi að árna aftur með
roknu skafti, og því tekur hann það fram,
þegar Þórólfur kemur að nýju á fund
Eiríks konungs, að hann hafi borið hon-
um kveðju Skallagríms. Þrátt fyrir þessa
endurteknu skýringu, finna vísnaskýr-
cndur nútímans ekkert nema tómyrði í
vísu Skallagríms, þar sem hann er að
lýsa í senn harmi sínum eftir týndri ætt-
jörð og allri sinni heipt til norskra kon-
ungsvalda, í síðustu orðunum, er hann
segir við eftirlætis-son sinn honum til við-
vörunar og brýningar um leið og hann
lætur sinn hug uppi:
Arghymu lát árna
aftur með roknu skafti.
Þ. e. láttu öxina eins og hún er nú leikin,
skila kveðju minni!
Enn skulum við athuga nokkru nánar
vísur þeirra Einars og Skallagríms og um-
gerð þá, sem að þeim er felld í Egilssögu
og Heimskringlu. Þá er það fyrst, að þær
eru sér um það í fornum sögum, að mönn-
um er beinlínis hjálpað til skilnings á
þeim í teksta sögu þeirrar, sem þær eru
fclldar í, og er hjálpin til skilnings að
miklu leyti með sama hætti, svo sem
þegar Iiefur verið rakið. Þvílíka hjálp