Andvari - 01.01.2001, Page 45

andvari
ÚTLENDINGAR Á ÍSLANDl Á MIÐÖLDUM
43
kirkju á Hólum og gekkst fyrir því að jarðneskar leifar Guðmundar Arason-
ar voru teknar upp. Norðlendingum þótti Auðun allharðdrægur til jai og
klöguðu nýjungamar til Hákonar konungs. Er kjarnmn í brefinu sa að u en -
ir biskupar með sínum nýmælum brjóti gegn landsins fornum vana og inæ
ast höfðingjamir til þess að sá siður verði áfram haldinn að velja biskupa ínn-
anlands.69 Enda þótt deilan snúist fyrst og fremst um íjarmalog samskipti
kirkju og höfðingja eru hin þjóðemislegu rök athyglisvenk Her hefur or i
hugarfarsbreyting á einni mannsævi. Skömmu aður, anð 1302 krotöust
íslendingar þess á alþingi að lögmenn og sýslumenn væru íslenskir. rey -
ingar eru orðnar á viðhorfum íslendinga til erlendra fynrmanna og nærtækt
að tengja það þeim breytingum sem orðið höfðu á högum þjo annnar e ír a
hún gekk í ríkissamband við Noreg.70
Andstaða við erlenda embættismenn jafngildir þo ekki almennu ut end-
ingahatri og að jafnaði er ekki ástæða til að tengja ut endinga við stærra
mengi fólks sem hafði jaðarstöðu í miðaldasamfélaginu (,,les margmaux J.
Utlendingar eru ekki fólk sem hefur misst tengsl við samfelagið heldur eig
þeir sitt eigið samfélag og menningarheim, þeir eru gjarnan og y mr’ SJ
um sér nógir og gera heilmikið gagn í sínu nýja umhver i. mnignj
gjaman verndar einhverra stofnana.73 Ef Utíð er á íslenskt samfelag virðist
þessi skilgreining yfirleitt eiga við, kaupmenn versla þar sem þeir mega g
virða vald höfðingja nema brotið sé gegn þeim með grofum hætti. Ymislegt
gagn mátti og hafa af þeim, eins og áður er rakið. , ,
Ljóst er að töluverður munur hefur venð á rnæli manna e ír þvi
Norðurlöndum þeir bjuggu. En norrænir menn virðast ekki hafa ahð munm
svo mikinn. Að eigin áliti töluðu þeir allir sama tungumalið, danska tungu
norrænu. í Fyrstu málfræðiritgerðinni og Gunnlaugs sogu ormstungu ei þ ^
að auki gefið í skyn að Engilsaxar tali sama mál og norræmr menn og í
Knýtlinga sögu er England talið til Norðurlanda. Til voru menn sem s ynj
mun á norrænum málum, t. d. sagnaritarinn Saxi (um 1- ) og a u
arson hvítaskáld, enda þótt þeir geri sjálfir ekki mikið ur honum A ITolder
þó enn talað um að þjóðimar eigi sér eina tungu. Um 1425 er ritið „siæl
thr0st“ ritað „j swensko“ og „pa dansko“ og er það fyrsta dæmið þar sem nor-
ræn tungumál eru talin upp tvö og aðskilin. . . . ,
Stundum má þó finna óbeinar vísbendingar um að menn finm fyrir mun a
málfari, jafnvel innan Norðurlanda. Útlendingar, hvort heldur Islendingar a
Norðurlöndum eða norrænir menn á íslandi, þykja oft fáskiptmr. I Gunnlaugs
sögu er stýrimaðurinn Bergfinnur sagður „fátalaður of vetnnn, en Þorsteinn
Veitti honum vel“.76 Athyglisvert er að bera þessa lýsingu saman við hegðun
stórbóndans Geirmundar gnýs sem flytur með Olafi pá til Islands ogbyrmeð
honum á Hjarðarholti. Hann „var fáskiptinn hversdagla, oþyður við tlesta ^
þetta getur þó líka stafað af ókunnugleika við nýtt umhverfi og aðstæður.