Andvari - 01.01.2001, Side 131

andvari
... EN SAMT SKULUM VIÐ STANDA UPPRÉTTIR
129
Einkar vel gert ljóð - tvær svipmyndir af sama landslagi, hrynjandin blæ-
brigðarík - og hugarheimur þess einkennandi fyrir Sigfús á þessum tíma: ein-
læg lífsjátun. Upphafið minnir ekki alllítið á upphaf 3. kafla kvæðisins The
Hollow Men eftir T. S. Eliot:
This is the dead land
This is cactus land
Here the stone images
Are raised, here they receive
The supplication of a dead man’s hand
Under the twinkle of a fading star.
Niðurstaða kvæðanna, heimssýn þeirra, er hinsvegar gjörólík. Sigfús vendir
sínu kvæði í kross: „steinandlitin hafa lifandi augu [...] lifandi líf umlykur
mig þó allt sé hljótt“ - en 4. kafli hefst svo hjá Eliot:
The eyes are not here
There are no eyes here
In this valley of dying stars
In this hollow valley
This broken jaw of our lost kingdoms
Kvæði Eliots er allt á sömu lund, það er mögnuð sýn á þann lifandi dauða
sem honum fannst einkenna nútímann og hann orti um aftur og aftur. Við
okkur blasir sama mynd allt frá upphafslínunum: „We are the hollow men /
We are the stuffed men“ til hins fræga niðurlags:
This is the way the world ends
This is the way the world ends
This is the way the world ends
Not with a bang but a whimper. '2
Hvergi er glætu að sjá, þessi heimur er dæmdur til að farast (sem reyndar er
það orðalag sem Sigfús notaði um heimsmynd Eliots í „Til varnar skáld-
skapnum“: „Ég þykist vita að hugmyndakerfi Eliots sé dæmt til að farast. En
oft finnst mér að okkar tíð hafi fengið nákvæmlega sitt form hjá honum.“ Og:
«... við getum lært af Eliot að hræðast ekki bókmenntimar.“).33
Land dauðans, steinandlitin, augun: textatengslin eru ótvíræð.34
Hér er þá komið dæmi um það að kvæði er ort með hliðsjón af öðru kvæði,
nýtir sér ýmislegt úr því - handbragð, hugmyndir, orðalag - en snýst um leið
þvert gegn því svo útkoman verður mjög ólík. Þetta er svosem ekki óalgengt
í bókmenntum, það var tilaðmynda sérgrein Brechts, og Halldór Laxness
kunni líka á því lagið. Eliot lét greipar sópa um verk annarra skálda: „Im-
oiature poets imitate, mature poets steal,“ skrifaði hann,35 og áþekk ummæli