Andvari - 01.01.2001, Page 119

ANDVARI
... EN SAMT SKULUM VIÐ STANDA UPPRÉTTIR
117
[Útmánuðir ’53] Nú geturðu [...] sagt með sanni: - but that was in another country. [Sbr.
mottó Eliots að „Portrait of a Lady“: „but that was in another country, / And besides, the
wench is dead“]
Margir sem hafa lesið Eliot sér til ánægju munu kannast við þá áráttu sem
fylgir þeim lestri, og kemur fram í bréfum Olgu, að setningabrot úr kvæðun-
um losna úr samhengi sínu og taka að skjóta upp kollinum í tíma og ótíma í
huga manns og orðum. Sigfús mat Eliot mikils sem ljóðskáld og
gagnrýnanda þó skoðanir hans á þjóðmálum og trúmálum og reyndar öll
heimssýn hans væri honum mjög á móti skapi.
I Fragmenter af en Dagbog eftir Paul la Cour, bók sem kom út 1948 og
mun fljótt hafa orðið kunn meðal ungra skálda í Reykjavík, er að finna mikið
°þol gagnvart hefðbundnum kveðskap en einnig heillandi lýsingar á mögu-
leikum ljóðlistarinnar. Hann skrifar meðal annars (þýðingin er Sigfúsar):
Ekkert þeirra forma, sem ég finn, fullnægir mér framar. Þau skortir innri sannleik, sem
þau áttu áður, en ég gat aldrei tileinkað mér að fullu. Það, sem liggur mér á tungu, getur
ekki öðlazt líf innan þeirra [...] ég læt mig dreyma um annarskonar skáldskap, skáld-
skap, sem ekki þarfnast neinna forma og gengur nakinn og vamarlaus út í heiminn,
bamslegan skáldskap [...] Það er þetta sem René Char meinar með heitinu á nýjasta
Ijóðasafni sínu Le Poéme pulvérisé að við verðum kannski í dag að mola kvæðið mél-
inu smærra til að frelsa skáldskapinn. Ekkert á sér stærri köllun en hann.
Að mola hið hefðbundna kvæði mélinu smærra til að frelsa skáldskapinn:
þetta verður stefnuskráin. í stað Ijóða með háttbundinni hrynjandi, rími og
stuðlum koma fríljóð og prósaljóð. Jafnmiklu máli eða meira skipta þó ýmsar
hreytingar í ljóðmáli og skáldskaparaðferð allri. Einni slíkri breytingu hefur
Hannes Pétursson skáld lýst vel í sambandi við „Sorg“ eftir Jóhann Sigur-
jónsson:
Með þessu kvæði roðar í rauninni fyrir nýjum tíma, tíma þegar skáldin hætta að segja
hug sinn, heldur sýna hann, birta hugarástand sitt með því að velja þær sýnir í kvæðin
sem best gefa það til kynna. En þetta er eitt höfuðeinkennið á ljóðum mjög margra skálda
á seinni tímum, einkenni sem nú ryður sér óðfluga til rúms hér. Ljóðið er ekki lengur
hugsað sem eins konar samtal við lesandann, heldur eins og bygging sem skáldið reisir
á víðavangi, hverfur síðan frá og lætur lesandann um að leita þangað og dvelja þar.
En nútímaljóð eru afar fjölbreytileg og þessi lýsing gildir svosem ekki um
Þuu öll, og ekki að öllu leyti um bók Sigfúsar því það sem einkennir hana
Vlða er einmitt „samtal við lesandann". En lítum nú á nokkur kvæði í Ljóð-
um 1947-1951 og reynum meðal annars að grafast fyrir um hvaða fyrirrenn-
ara skáldið valdi sér.13