Andvari - 01.01.2001, Page 127

andvari
... EN SAMT SKULUM VIÐ STANDA UPPRÉTTIR
125
Viðhorf Sigfúsar í þessum efnum breyttust ekki með aldrinum. Fáein eftirlát-
ln ljóðabrot eru tilbrigði við stef Hallfreðar: „Dauður verður hver / þrátt fyrir
tryggðaheit / og lífslof. [...] Og mun fá að huga að hrækindum / og hugleiða
steina.“
Víða er mikil og einlæg lífsjátun íLjóðum 1947-1951 en einnig mætti tala
Urn dauðajátun í bókinni. Hún á þó ekkert skylt við þá dauðaþrá sem kunn
er úr ljóðum ýmissa skálda og frá ýmsum tímum, heldur samræmist hún lífs-
játuninni fyllilega. Þetta tvennt er í rauninni eitt, enda lítur trúlaus maður á
óauðann, einsog fæðinguna, sem hluta af lífinu.
Þótt æðruleysi andspænis dauðanum sé þannig kjami þessa kvæðis er
einnig í því fögnuður yfir lífinu. Þetta kemur einkum fram í upptalningu á
ýmsu því sem gefið hefur lífinu gildi og gert það eftirsóknarvert: ,mjúkir
arrnar1, ,svalar góðar hendur4, ,ilmur heitra stræta‘, ,hríslandi kalt vatn‘. Með
öðrum orðum, geðhrifin búa í ljóðinu sjálfu eins og vera ber, og kaflinn um
óásemdir lífsins magnar mjög áhrif þessa kvæðis um dauðann. Raunar er
miðkafli þess ágætt dæmi um skáldskaparaðferð sem T. S. Eliot lýsti í grein
um Hamlet eftir Shakespeare. „Eina leiðin til að tjá geðhrif í list,“ segir þar,
»er að finna ,hlutlæga samsvörun', með öðrum orðum einhverja hluti, ástand,
eða röð atburða sem geti verið formúla fyrir þau tilteknu geðhrif.“27 Hlutverk
skáldsins er samkvæmt því ekki að lýsa eigin hugarástandi heldur að koma
fyrir í ljóðinu því sem kallað geti fram hjá lesanda þau geðhrif sem sóst er
eftir.
Nokkuð öruggt má telja að Sigfús hafi þekkt þessi orð Eliots en ekki er
þarrneð sagt að hann sé hér að yrkja eftir kenningu. Það eru að sjálfsögðu
gömul sannindi, sem skáld hafa löngum vitað, að hlutkennd, myndræn lýsing
er vel til þess fallin að vekja geðhrif. Þetta vissi Matthías Jochumsson á
smum bestu stundum, tilaðmynda í frábæru lokaerindi þess annars miður
góða kvæðis „Guð, minn Guð, ég hrópa“.28 En Eliot tókst eftilvill að koma
betur orðum að þessu en áður hafði verið gert, enda varð hugtakið ,objective
correlative‘ mikill tískufrasi í enskri og bandarískri bókmenntaumfjöllun um
rnjög langa hríð. Það skiptir ekki máli hér að undir lok ævinnar sagðist Eliot
með engu móti geta gert sér grein fyrir gildi hugtaksins fyrir aðra en hann
sjálfan.2y
Ljóð IV: Umfrelsi
Þið hafið ef til vill séð bíl aka yfir hæðina utan við hliðið á dimmu kvöldi
eins og þessu: Fyrst sjáið þið hvít framljósin nálgast, skamma stund má
greina bæði hvít og rauð ljós, síðan fjarlægjast rauð afturljósin og hverfa.
Þetta hafið þið ef til vill oft séð út um gluggana.