Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 88

86
BIRNA BJARNADÓTTIR
ANDVARI
Það má hins vegar efast um þá túlkun Jóns Karls að „kenning" þeirra félaga
um ævintýrið sé sú að ævintýrið sé „sennileg saga eftir allt saman“ og eigi
því „heima í miðju íslenska bókmenntakerfisins“.40 Ef eitthvað er, minnir
lokasetning þeirra félaga hér að framan á textabrot úr tímaritinu Athenáum,
eða þegar Jena-hópurinn skrifar: „Það sem gerist í skáldskap, gerist aldrei eða
ævinlega. Annars er það enginn skáldskapur. Enginn skyldi trúa því að hann
gerist í raun.‘41
Eins og sást hér að framan telja þeir Jónas og Konráð mestu snilld sög-
unnar felast í því hvað prýðilega hefur tekist að leiða fyrir sjónir það sem var
aðaltilgangur skáldsins, eða hvað af syndinni getur leitt og hvernig viðtekur
óskiljanleg atburðarás, sem leiðir til vægðarlausra örlaga. Þeir segja einnig
að um sé að ræða almenn sannindi, sem hér séu sett fyrir sjónir í einstöku
ævintýri. Jón Karl vísar í ofangreint textabrot og segist kunna betur við þessa
túlkun en þá sögulegu. Hann vill einnig benda á eftirfarandi:
Fjölnismenn eru ekki einasta að reyna að staðsetja „Ævintýr af Eggerti Glóa“ í miðju
bókmenntakerfisins, heldur þar að auki í öndvegi við hlið hinna trúarlegu verka.
Niðurstaðan er a.m.k. sú að Tieck sé að fjalla um syndina og hegningu Guðs og eigi því
væntanlega heima við hlið Paradísarmissis og Messíaljóös.42
Ekki er gott að fjölyrða um takmark þeirra félaga hvað varðar íslenska
bókmenntakerfið. Þeim finnst ævintýrið fagurt og snilldarlega samið. Komi
trúin við sögu, er það ekki endilega verk Jónasar og Konráðs að „staðsetja“
ævintýrið á einum stað frekar en öðrum.43 Enn flóknara er að ætla sér að
greina í eitt skipti fyrir öll mótsagnir sögu á borð við þá sem Ævintýrið af
Eggerti Glóa geymir, en Jón Karl er þeirrar skoðunar að sagan hafi staðið í
fleirum en lesendum Fjölnis á nítjándu öld og sérstaða hennar sé sú að hún
falli ekki inn í
einhverja eina, heildstæða túlkun. Boðskapur hennar er óljós. Frá þessum sjónarhóli
bera viðtökur sögunnar hér á landi árið 1836 ekki einhvern sérstakan vott um tregðu
íslenskra lesenda eða vanþróun íslensks bókmenntakerfis. Þess í stað má líta á þær
sem staðfestingu á margræðni sögunnar, óljósu eðli hennar, einkennum hennar sem ...
skröksögu.44
Ætli Fjölnismenn hefðu tekið undir slíkt sjónarmið? Þeir sem einnig höfðu
þetta að segja um sömu viðtökur: „so framarlega skáldskapur er til nokkurs,
sem eíngjinn mun í móti bera, má þikja mein að því, að so skuli vera hjer á
statt, að ekkji tjái hjer enn þá að bjóða mönnum þær ritgjörðir, er svo mikjils
eru verðar."45
Líkt og Berta minnir vininn á, er ekki um neina skröksögu að ræða. Það
er frekar að óteljandi spurningar vakni um kunnuglegt og að því er virðist