Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 130

128
ÞÓRIR ÓSKARSSON
ANDVARI
Þessi tilvitnun sýnir að Reykvíkingar fylgdust grannt með „hinum íslenska
Byron“ og sáu hann fyrir sér í „rómantískum" ævintýraljóma. Svipaðar sögur
flugu einnig milli danskra og íslenskra kunningja Gríms í Kaupmannahöfn
nema þar voru lýsingarnar öllu gráleitari og tónninn meinfyndnari, enda
nálægðin við Grím meiri. Byron lávarður er Konráð Gíslasyni t.d. ofarlega í
huga þegar hann í sendibréfi til Jónasar Hallgrímssonar 25. júní 1844 biður
fyrir fróma en allsérstæða kveðju til Gríms: „Heilsaðu Grími með óumræði-
legum orðum, og segðu það sje mín einlægasta ósk, að hann verði drepinn á
Grikklandi.“n
II
í meistaraprófsritgerð Kristjáns Jóhanns Jónssonar, Kalli tímans (2004), sem
hér verður gerð að umræðuefni, er ungi og nýjungagjarni bókmenntafræðing-
urinn Grímur Thomsen leiddur fram í sviðsljósið og kafað í ritgerðir hans Om
den nyfranske Poesi og Om Lord Byron, þær endursagðar, túlkaðar og settar
í sögulegt samhengi.12 Að vísu var ekki vonum seinna að slíkt rit yrði samið
og sá þráður tekinn upp sem Andrés Björnsson spann á seinni hluta 20. aldar
þegar hann þýddi og gaf út á íslensku danskar ritgerðir Gríms um sérkenni
íslenskra bókmennta og gerði þær þar með hlutgengar í íslenskri bókmennta-
fræði um 130 árum eftir að þær voru skrifaðar.13 Um leið hlýtur ritgerð
Kristjáns að teljast eðlilegur og nauðsynlegur liður í þeirri greiningu 19. aldar
bókmennta sem farið hefur fram hér á landi undanfarna áratugi og m.a. miðar
að því að fylla upp í þá brotakenndu mynd sem áður hafði verið dregin upp
af þeim og endurskoða gamalgróin viðhorf til skálda og skáldverka og stöðu
þeirra í íslenskri bókmenntasögu. Slík endurskoðun á Grími Thomsen hófst
reyndar fyrir tæpum áratug og má í því samhengi sérstaklega benda á skrif
þeirra Jóns Yngva Jóhannssonar (1998) og Sveins Yngva Egilssonar (1999).14
Þeir huga að vísu aðallega að ljóðagerð Gríms en taka samt nokkurt mið af
þeim bókmenntaskrifum hans sem Kristján setur nú í fyrirrúm.
Taka má undir þau orð Kristjáns Jóhanns Jónssonar að ritgerðir Gríms
Thomsens um franskar nútímabókmenntir og Byron lávarð hafi hingað til
legið nánast óbættar hjá garði (14), og má það raunar furðu gegna þar sem
þær eru í senn metnaðarfullar og fróðlegar. Sjálfsagt hefur valdið nokkru þar
um að erlendar bókmenntir af þessum toga hafa sjaldnast átt upp á pallborð
íslenskra bókmenntafræðinga. Mesta hindrunin hefur þó væntanlega verið
framandi aðferðafræði Gríms og heimspekileg nálgun viðfangsefnisins, að
ógleymdu dönsku tungutaki hans, snúnum fræðihugtökum og tyrfnum og
lotulöngum stíl sem fáir hafa beinlínis fallið fyrir. Árið 1921 gekk danski
bókmenntafræðingurinn Paul V. Rubow jafnvel svo langt að skilgreina stíl-
inn á Om Lord Byron sem „Tidens værste kvasifilosofiske Stil“ og var sú