Andvari - 01.01.2007, Side 147

andvari
GRETTIR OG SNÆKOLLUR
145
Prestarnir brugðust ókvæða við. Séra Friðrik J. Bergmann, sem þá var prest-
ur í Norður-Dakota, skrifar í Sameininguna og varar við Menningarfélaginu
sem vágesti vantrúarinnar. Hann hneykslast á því að félagið haldi því fram
að maðurinn eigi að frelsa sig sjálfur. Hann segir marga telja þetta vera guð-
leysingjafélag og félagsmenn „frávillinga menntunarinnar“ sem vilji ofsækja
kirkjuna. Ritstjórinn, séra Jón Bjarnason, fylltist og mikilli þykkju og guð-
móði við þessar fréttir. Hér þykist hann sjá móðgandi ógnun við boðskap kirkj-
unnar; hann fordæmir Menningarfélagið með gífuryrðum. Hann segir að það
hafi ekki gerst áður í sögu íslendinga að stofnað sé félag „til þess að gjöra út
af við kristindóminn." Hann reynir að lítillækka félagsmennina með því að
segja að „óskólagengnir íslenskir bændur“ hafi myndað félagið og þykist vera
menn til að „ganga á hólm gegn kristilegri kirkju, hinu mesta stórveldi tilver-
unnar, og sýnast hafa vissa von um að geta lagt hana að velli.““
I næsta hefti Sameiningarinnar fer séra Jón hamförum á ný og skrifar hátt í
átta blaðsíðna stóryrta bardagagrein sem hann nefnir „Menningarfélagsandinn
eða Færeyjagikkirnir". Hann telur það undrum og ógnum sæta „að það fjör
skuli vera komið í vantrúna og andkristindóminn meðal landa vorra, að
flokkur íslenskrar alþýðu hefir dregið sig saman í félag til þess að brjóta niður
kirkju vora, gjöra út af við biblíuna og leggja kristindóminn að velli.“
í þessum dúr heldur séra Jón áfram að hella úr skálum fordæmingar sinnar.
Hann telur að kristilega hugsandi fólk hljóti nú í alvöru að biðja fyrir sér úr
því að „guðleysið hafi þegar náð svo miklu ríki hjá íslendingum hér vestra,
að það stofnar lögbundið félag til að vinna á móti kristindóminum“. Jón álítur
að almenningur á íslandi muni telja þetta félag „lýti, svartan blett á þjóð-
flokki vorum hér í landi“, og þó að félagsmenn „vel flestir líklega ekki séu
neinir sérlegir vitsmunamenn“, þá sé líklegt að þeir muni hindra Islendinga í
nð flytja vestur „fyrir þá sök að guðleysið og kristindómshatrið“ hjá löndum
þeirra hér sé farið að loga upp úr. Einnig sakar Jón menningarfélagsmennina
um „hroka og stórmennsku“ en af þeim standi engin ógn; í félaginu séu ekki
>,þeir vísindamenn, að hætt sé við, að þeir kollvarpi sannindum trúar vorrar
með lærdómi og vísindalegum rannsóknum.“ Þeir hagi sér eins og „Færeyja-
gikkurinn“ sem ofmetnaðist svo af heimsókn til Færeyja að hann þekkti ekki
íslenska hrífu þegar heim kom.
Það var háttur séra Jóns að hamra með niðurlægjandi ásökunarorðum á
skoðanaandstæðingum sínum. Hann var forseti Hins lúterska kirkjufélags og
skákaði í skjóli kirkjuveldisins; umburðarlyndi kom ekki til greina, fólk skyldi
hlýða kennisetningum kirkjunnar að viðlagðri sáluhjálp. Margir fylgdu honum
dyggilega að málum. Á kirkjuþinginu 1887 var borin upp eftirfarandi tillaga:
>.Fundurinn þakkar í einu hljóði séra Jóni Bjarnasyni sem forseta kirkjufélags-
ins fyrir þá kurteisi, er hann hefur sýnt í forsetasætinu.“ Tillagan var samþykkt
1 einu hljóði eins og raunar var gert ráð fyrir í sjálfum tillögutextanum.12