Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 137

ANDVARI
JÓNAS OG TÓMAS
131
Jónas lætur sér ekki detta í hug að bjóða Tómasi upp á að deyja til þess að
hvílast í faðmi Guðs heldur til að halda áfram að vinna.
Svo merkilegt sem það er birtist þetta kvæði aldrei í Fjölni. Næsti árgangur
eftir dauða Tómasar kom út tveimur árum síðar, 1843, og hófst á minning-
arorðum Jónasar um Tómas í óbundnu máli.6 í þessu hefti eru mörg ljóð eftir
Jónas, þýdd og frumsamin, meðal annars nokkur erfikvæði, en kvæðið um
Tómas er ekki á meðal þeirra.7 Og það mun ekki hafa verið prentað fyrr en
eftir andlát Jónasar í Ljóðmœlum hans, 1847.8 Ekki veit ég hvernig stendur á
því, en það kunna mér kunnugri menn að vita.
Hitt erfikvæði Jónasar um Tómas finnst mér eiginlega listrænna. Það er
lokaljóð flokksins Annes og eyjar og fjallar um Tómasarhaga sem var kennd-
ur við Tómas Sæmundsson eftir að hann hafði leitað þar athvarfs í illviðri
árið 1835 þegar hann var að flytja eiginkonu sína að norðan suður á fram-
tíðarheimili þeirra á Breiðabólstað í Fljótshlíð.9 Ljóðið er aðeins þrjár vísur,
knappt og hnitmiðað:10
Tindrar úr Tungnajökli,
Tómasarhagi þar
algrænn á eyðisöndum
er einn til fróunar.
Veit eg áður hér áði
einkavinurinn minn,
aldrei ríður hann oftar
upp í fjallhagann sinn.
Svo hristir Jónas af sér tilfinningasemina með karlmannlegum úrdrætti og
lýkur ljóðinu:
Spordrjúgur Sprengisandur
og spölur er út í haf;
hálfa leið hugurinn ber mig,
það hallar norður af.
Þetta voru minningarljóð Jónasar um Tómas. En ég ætla að halda því fram
hér að eitt kvæði hans enn fjalli á einhvern hátt um Tómas, og það er „smá-
kvæðið“ Gunnarshólmi. Fyrsti árgangur Fjölnis, 1835, hefst á inngangsgrein
með fyrirsögninni „Fjölnir“ og er tvímælalaust talin vera eftir Tómas.11 Þar
er farið víða yfir og má meðal annars lesa um hvernig íslendingar geti vakið
í sér ættjarðarástina, annars vegar með því að lesa íslendingasögurnar, hins
vegar með því að horfa á landið. Um síðartalda ráðið segir Tómas:12
Víst er um það: mart er annað sem minna mætti sérhvurn Íslendíng á þessa ást, ef
hann rennir augum sínum yfir grænu dalina, með hlíðarnar kvikar af nautum og