Andvari - 01.01.2008, Side 124

118
ANNA JÓHANNSDÓTTIR OG ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
leggur til raunréttari og sannferðugri framsetningu náttúru og sveitar, líklega
í takt við þá einlægni sem hin hreinlynda sveitastúlka ber með sér inn í
borgarsamfélag sögunnar. Söguhöfundur er ekki ósnortinn af hugmyndafræði
sveitasælunnar.
I smásögu Svövu Jakobsdóttur, „Veizlu undir grjótvegg“, sem birtist í
samnefndri bók árið 1967, má segja að enn eitt gagnrýnið skref sé stigið
í viðbrögðum við hinu borgaralega landnámi og við tilhneigingum til að
flytja náttúruna inn á þetta nýja yfirráðasvæði. Tveimur áratugum eftir lok
síðari heimsstyrjaldar ráðast æ fleiri fjölskyldur í byggingu veglegs íbúð-
arhúsnæðis, jafnvel sérhannaðra einbýlishúsa, sem segja má að hafi komið
í stað reisulegra sveitabýla í hinu gamla bændasamfélagi. Þessi hús eru hin
nýju virki „sjálfstæðs fólks“ á íslandi. Hjónakornin í sögu Svövu eru að
vísu orðin fjárvana þegar þau flytja inn í nýbyggt hús sitt. Á lokasprettinum
hefur þeim tekist að reisa grjótvegg í stofunni, hlaðinn úr fjallagrjóti austan
af landi. Álagið við frágang hússins hefur leitt til þess að hjónabandið er
farið að láta á sjá:
Enn stóð hann hjá henni án þess að snerta hana. Hann horfði á hana þegjandi, fann engin
orð sem gætu brúað bilið milli þeirra. Hann gæti sagt að þau hefðu ekki efni á að laga
garðinn eða kaupa spegil að svo stöddu; að húsbyggingin hefði verið þeim fjárhagslega
um megn; hann gæti sagt að hann óskaði þess heitt og innilega að þau hefðu aldrei lagt
fé í flutning á fjallagrjóti austan af landi til að hlaða upp vegg í stofunni. En það var
tilgangslaust. Grjótveggurinn stóð þarna óhagganlegur, miskunnarlaus, eins og varða
yfir heimsku hans, illa staðsettur skjólveggur þangað sem vindurinn næði aldrei að
blása.18
Fjallið hefur í vissum skilningi verið flutt inn á heimilið, í bókstaflegri
skilningi en fjöllin á málverkunum sem Ugla mænir á, snertir og þefar af
í Atómstöðinni. Fjallið virðist þó ekki eiga heima þarna, og kannski ekki
húsráðendur heldur. En hin félagslega skylda gefur engin grið fremur en
þverhníptur fjallveggurinn. Nú er komið að frumsýningu; þetta sama kvöld
er haldið boð og vinafólki sýnt húsið. Undir sögulok stendur eiginmaðurinn,
Snorri, á tali við annan eiginmann, Tómas:
Nú stóð Tómas upp og gekk að grjótveggnum. Snorri gekk til hans. Tómas barði
hnúunum í grjótið.
Ur Drápuhlíð? spurði hann.
Búlandstindi, -
Það hefur verið fyrirhöfn -
Þrjú bílhlöss.
Dýrt?
Þeir horfðust í augu. Augnaráð þeirra toguðust á, mældu krafta sína.
Tja, sagði Snorri - ákaft reyndi hann að muna hvort Tómas átti grjótvegg - það fer
eftir því hvernig á það er litið. Það kostar náttúrlega sitt.19