Andvari - 01.01.2008, Side 167

ANDVARI
NÆR ÓSÝNILEGAR RÁKIR í LÍFI SKÁLDS
161
urfræði módernískrar ljóðagerðar í Evrópu og Norður-Ameríku frá lokum 19.
aldar dregur Þorsteinn betur fram en áður hefur sést hve varhugavert er að
skrifa um íslenska ljóðlist einvörðungu eða að mestu á forsendum íslenskra
bókmennta. Samanburðarbókmenntafræðileg aðferð hans sýnir hve mikið er í
boði fyrir þá sem vilja skoða betur íslenska nútímaljóðlist. Hún dregur einnig
fram hve skáldskapur Sigfúsar er bitastæður. Þegar ljóð hans eru sett í sitt
evrópska samhengi og túlkunarsamhengi þeirra víkkað út sést hve stórbrotinn
höfundur Sigfús var, hve mikil gæfa það var að hann skyldi yrkja á íslensku.
En Þorsteinn þarf hér líka að höndla það sem nú er kallað „orðræðugrein-
ing“ því hefðbundin samanburðarbókmenntafræði með áhrifakenningum
sínum er torsótt og raunar langsótt leið til að staðsetja íslensk móderne skáld
í sínu fagurfræðilega samhengi. Þetta er víðfeðmt verkefni en ákaflega áhuga-
vert því það snýst um að staðsetja höfundarverk Sigfúsar Daðasonar í sögu
og þróun alþjóðlegs módernisma í ljóðlist. Umsvifamest er þessi umræða í
þriðja kafla fyrsta bókarhluta, „Útúrdúr um ljóðbyltingar - Þættir úr sögu
nútímaljóða“, en hennar sér stað í allri umfjöllun Þorsteins um ljóð Sigfúsar
Daðasonar og lífsstarf hans sem ljóðskálds. Þetta er hál braut. Þorsteinn er
stundum stutt frá fyrrgreindum samanburðarbókmenntafræðingum: leitar að
yfirsýn yfir tengingar evrópskrar og norðuramerískrar bókmenntasögu við
eitt tiltekið skáld, oft með of mikilli rauntengingarslagsíðu með spurningum
á borð við, átti SD bók eftir þennan mann? Um leið er hér unnið hreint og
klárt brautryðjendastarf í að rýna í fagurfræði módernískrar Ijóðlistar og
sýna kvitt og klárt að íslensk ljóðhefð er óskiljanleg nema sem samanburð-
arbókmenntafræðilegt viðfangsefni. Þetta er stóra afrek bókarinnar.
Þarna tekst Þorsteinn líka á við atriði sem kannski hafa verið full fyrirferð-
armikil í umræðu um íslenska nútímaljóðlist. Fyrst ber þar að nefna formal-
ismann. Sú greining sem Þorsteinn sýnir svo vel að hann hefur á valdi sínu,
greining á stíl, orðræðu og samhengi, er í grundvallaratriðum andstæð formal-
ismanum og úttekt Þorsteins á þeim sem vilja binda niður ákveðið skema eða
mælistiku á hvað sé módernt er í samræmi við það. Með því að gefa sér frá
byrjun að til sé ákveðið fagurfræðilegt samhengi sem ljóð Sigfúsar standa
í, en eyða ekki kröftunum í að skilgreina einstök atriði sem síðan eru lögð
til grundvallar hverju ljóði verður fyrst rúm til að átta sig á slagkrafti hins
nýja. Þorsteini er að vísu greinilega ekki í alla staði ljúft að staldra lengi við
á þessum stað, jafn fjölsóttur og hann hefur verið undanfarna áratugi, jafnt
í umræðum um módernisma í ljóðagerð sem lausamáli. Leitin að lokaskil-
greiningu hins móderna og táknrænu upphafi hins nýja hefur verið ótrúlega
fyrirferðarmikill þáttur í umræðum um íslenska nútímaljóðlist og hefur í raun
tekið við af ljóðstafakarpi fyrri áratuga.
Miklu meiri gleði hefur Þorsteinn af því að reifa skáldskap og skáld-
skaparkenningar módernista. Þar er hann í essinu sínu og þar er eftir mestu