Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 159
ANDVARI
SJÁLFSTÆÐISBARÁTTA REYKVÍKINGS
153
Jóni Guðmundssyni þótti raunar nafni sinn iðulega einstrengingslegur og
kröfuharður um fylgisspekt, eins og hann orðar það í bréfi 20. júní 1861:
En þú verðr að hlífast við að láta uppi þúnga dóma um landa þína fyrir fylgisleysi þeirra
við þig og sundrúngu; eg veit þó ekki annað sannara en að allr þorri þeirra trúi á þig
og treysti og virði; en þess verðr þú að gæta, að einmitt sakir yfirburða þinna yfir þá,
og alla er fyr og seinna hafa látist og viljað vera oddvitar þeirra, þá skilja þeir þig eigi
alstaðar og má ske hvergi nema til hálfs fyren eptirá, þú verðr lángt á undan þeim, en
þeir missa eigi að heldr augastaðar af þér og vilja eigi missa fyrir nokkurn mun, - þeir
eru þó komnir svo lángt að þeir skilja þetta en eigi svo að þeir geti fylgt þér, nema ef í
mestu lífsþrautir slæi, - líkt og 1851, og kæmi álíka fyrir nú þá yrði þeir engu miðr en
þá heldr miklu betri. - (bls. 145)
Þessi blanda af trú á skynsemi landa sinna og örvæntingu vegna sinnuleysis
einkennir báða Jónana, Guðmundsson og Sigurðsson, og réðist oft af því
hvernig vindar blésu í það skiptið. Jóni Guðmundssyni fannst nafni sinn
Sigurðsson einnig gera of miklar kröfur til stefnufestu af löndum sínum:
Enn minn bezti - hver er sá landi og hvar er hann að finna er hafi nokkuð það til að
bera - þegar þér sleppr og þeir yngri fjarlægjast þig - sem geti nefnst politisk princip?
Eg þekki engan að þér frá gengnum, er ekki sé falir og fáanlegir að takast allt í fáng
fyrir góð embættislaun og góða stöðu ... (bls. 204)
Á hinn bóginn áréttaði Jón einnig að þess konar kaldhæðni myndi ekki
skila neinum árangri, „að við megum ekki einusinni hugsa svo; við verðum
- megum til að skoða viðreisn okkar mögulega og það á morgun“ (bls. 223).
Ekkert þótti Jóni Guðmundssyni verra en ásakanir nafna síns um að hann
vildi „gjörast foríngi Íslendínga í þinn stað“ (bls. 145) og árið 1863 verður
honum að orði að „það þarf ekki að gefa mér mikið til að verða ekki á þíngi
í sumar ef þú kemr ekki“ (bls. 202). Fyrir honum voru þeir nafnar öflugastir
saman og ekkert verra gat hent hann en að þeir yrðu viðskila í baráttunni fyrir
sameiginlegu lokatakmarki. Sú varð þó fljótlega raunin og e.t.v. hefur stund-
um verið full lítið gert úr því hversu alvarlegur sá klofningur var.
„Dýrkeypt landi voru“
Þegar allt kom til alls þá reyndist Jón Guðmundsson þó of sjálfstæður í skoð-
unum til að skipa flokk Jóns Sigurðssonar til lengri tíma. Nafnana greindi
á um ýmis mál, en varla er hægt að kalla þann ágreining alvarlegan þegar
hann snerist um innanlandsmál á Islandi. Þeir höfðu mismunandi afstöðu til
fyrirhugaðrar fiskverkunarstöðvar Frakka í Dýrafirði og greindi mjög á um
aðgerðir gegn fjárkláðanum. Afstaða Jóns Sigurðssonar var þá ekki vinsæl