Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 146

140
GERÐUR STEINÞÓRSDÓTTIR
ANDVARI
kona hefur sýnt, og það er allrar viðurkenningar og virðingarvert.“ (Alþ.t.
1891, B. Dálkur 1126)
Styrkveitingin mæltist illa fyrir af mörgum og var lækkuð um helming
tveimur árum síðar og kölluð ekkjustyrkur.
Síðustu árin sem Torfhildur lifði bjó hún á Ingólfsstræti 18 með ráðskonu
sinni, Kristínu Björnsdóttur. Torfhildur lést úr spænsku veikinni 14. nóv-
ember 1918, 73 ára að aldri. Hún fékk legstað í Hólavallakirkjugarði. í minn-
ingargrein, sem birtist í 19.júní 1918 segir: „Ég veit ekki hvort þeirri kynslóð
er sjónarvottur var að starfi hennar er ljóst hve þungur steinninn var, er hún
velti.“
Þótt bækur Torfhildar sættu misjöfnum dómum voru þær mikið lesnar.
Þannig segir frá því í ævisögu Sigurbjörns Einarssonar biskups að hann las
ungur sögur hennar með áfergju: „Þær orkuðu sterkt og jákvætt á barnshug-
ann, örvuðu hugarflugið, ýttu undir athafnaþörfina. Brynjólfur biskup og
Jón Vídalín urðu fyrirferðarmiklir í dagdraumum hans. Sömuleiðis Skálholt
sögunnar.“
Upphaf sögulegu skáldsögunnar
Brautryðjandi sögulegu skáldsögunnar var Skotinn Walter Scott með Waver-
ley árið 1814. I Hugtök og heiti í bókmenntafræöi er skilgreining á sögulegu
skáldsögunni eftirfarandi: „Skáldsaga sem lýsir atburðum og persónum á
fyrri tímum og endurskapar sögulegt baksvið þeirra.“ Síðan er fjallað um
ýmis vandamál sem skilgreiningin tekur ekki til. Má þar nefna sem dæmi
Islandsklukku Halldórs Laxness þar sem höfundur dulbýr og hagræðir sögu-
legum staðreyndum undir lögmál verksins. Ennfremur má skoða marga aðra
þætti, eins og hversu fjarri sögutíma sagan er rituð, hversu margar persónur
eru sögulegar, aðal- eða aukapersónur, og hvaða áherslu höfundur leggur á
lýsingu sögusviðs.
Eitt markmið hinnar nýju kvennahreyfingar var að draga fram í dags-
ljósið gleymda kvenrithöfunda. Árið 2002 birtist í tímaritinu Sögu vönduð
umfjöllun Helgu Kress um Halldór Laxness og Torfhildi Hólm sem hún
kallar „Á hverju liggja ekki vorar göfugu kellingar“. Einkum ber hún saman
Islandsklukkuna eftir Laxness og Jón biskup Vídalín eftir Torfhildi. Áður
hafði Eiríkur Jónsson drepið á það efni í riti sínu Rætur íslandsklukkunnar,
1981. Helga segir m.a. í grein sinni að ástarsambandið, sem sé einn megin-
þráður íslandsklukkunnar, sé búinn til af Torfhildi, hinum forsmáða og
gleymda kvenrithöfundi.