Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 126

120
ANNA JÓHANNSDÓTTIR OG ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
höfundar, fæddir um eða eftir miðja tuttugustu öld, höfundar sem alast upp
við og venjast „miðlægni“ höfuðborgarinnar, hafa lagt í þessar ferðir út á
land í verkum sínum og miðlað í þeim uppgötvun mannlífs og náttúru sem
virtist komin á jaðarinn en er nú þokað í ýmsum myndum að miðjunni. Hér
mætti dvelja lengur við ýmis dæmi, við sögur og ljóð Gyrðis Elíassonar,
við ljóð Jónasar Þorbjarnarsonar, við verk Sigfúsar Bjartmarssonar, t.d.
Mýrarenglarnir falla (1990) og Vargatal (1998); við ferðina úr höfuðborg-
inni í „hjartastaðinn" í Hjartastað (1995) Steinunnar Sigurðardóttur og á
sinn hátt einnig í Jöklaleikhúsinu (2001), eða ferðirnar út á land í Góðir
íslendingar (1998) eftir Huldar Breiðfjörð, Rigningu í nóvember (2004)
eftir Auði Olafsdóttur, Feigðarflani (2006) eftir Rúnar Helga Vignisson
og Skugga-Baldri (2005) eftir Sjón. Sagnaverk Jóns Kalmans Stefánssonar
hafa flest hver snúist um sveitalíf, náttúru og sögu á landsbyggðinni. Hægt
væri að nefna ýmis fleiri dæmi.
Hvernig stendur á þessu? Hversvegna fjalla þessir höfundar ekki fyrst og
fremst um daglegt líf á helsta athafnasvæði landsins á Reykjavíkursvæðinu?
Við slíkum spurningum eru vísast mörg svör. Vafalaust gat líf í gamla
bændasamfélaginu orðið einhæft og einangrað - en löngu er orðið ljóst að
borgarlíf nútímafólks getur einnig orðið afar einhæft og einangrað, og runnið
í þröngum farvegi, mitt í öllu þéttbýlinu, fjölmiðluninni og afþreyingunni.
Kannski má segja að þessir höfundar hafni sundurbútun veruleikans, og rétt
eins og þýðingar jafnt sem mörg frumsamin bókmenntaverk opna okkur stöð-
ugt glugga til annarra landa, þannig halda rithöfundar einnig opnum gáttum
milli borgar, landsbyggðar og náttúru (í samtímalegum jafnt sem sögulegum
skilningi). Eins og fólk á öðrum athafnasviðum, kunna rithöfundar að vera
sannfærðir um hversu mikla orku sé að hafa úti á landi og þeir láta ekki aðra
um að skilgreina þessa orku, hvort sem hún opinberast í mannfólki eða öðrum
náttúrufyrirbrigðum. Höfuðborgarsvæðið kann að vera menningarmiðja í
mikilvægum skilningi, en menningarsmiðjan er hinsvegar miklu stærri vist-
arvera og álmur hennar teygjast um víðan völl.
Landnám og myndnám
Hvernig skyldi þróunin hafa verið í myndlistinni, með tilliti til þessarar
þróunar? Er landslagsmálverkið enn borgargluggi sem snýr út á land? Telst
málverkið ekki vera úreltur miðill nú á dögum?
Konseptlistin velti hefðbundnu málverki vissulega úr sessi sem ríkjandi
miðli í íslenskum listheimi - þó að það sé enn vinsælasta grein myndlistar
meðal almennings, ekki síst landslagstengd málverk. Sófamálverkshugtakið
varð nátengt þeirri „borgaralegu stofulist“ sem ný kynslóð konseptlistamanna