Menntamál - 01.04.1967, Síða 15

MENNTAMAL
9
Hagfræði, félagsvísindi og sálarfræði gengu í bandalag nm
skólavísindi nútímans.
Hagvísinclin hafa byrjað mælingar á framlagi skólahalds
til hagþróunar. Fram á miðja öldina hafði hagvöxtur verið
álitinn afurð samskiptanna milli fjármagns og vinnu ein-
vörðungu. Upp úr 1950 var farið að lruga að liinum svo-
kallaða þriðja þcelli vaxtarins (third factor), en til hans
reiknuðust menntun vinnuaflsins, skipulagsframfarir og
tæknileg kunnátta. Öfl þriðja þáttarins knýja fram meiri
Iiagvöxt en skýra má með samskiptum fjármagns og vinnu.
Þannig reiknaði t. d. Denison 42% hins mikla hagvaxtar
Bandaríkjanna á þessari öld til þriðja þáttarins, þ. e. beint
eða óbeint til menntunar vinnuaflsins.
Sé þriðji þátturinn talinn allt að því jafngildur og báðir
klassisku þættirnir til samans, er menntakerfið orðið sterk-
asta hagafl þjóðfélagsins. Þróun þjóðfélaganna og fram-
vinda er þá háð skipan menntakerfisins meira en nokkru
öðru afli einu. Skipan jaess skiptir því meira máli sem bet-
ur verður sannað, að hún hafi úrslitaáhrif á virkni kerfis-
ins. Rannsóknir á skipulagsháttum skólakerfisins og áætl-
anir um framþróun þess hafa því l'engið sæti í fyrirrúmi hag-
væddra þjóða á undanförnum áratug.
Nú fer því fjarri, að starf skólanna verði allt látið í ask-
ana, þó svo hafi reynzt, okkur öllum til furðu, að bókvit-
ið verði metið til fjár, þrátt fyrir allt. Skólarnir eru ekki
einungis stærsta — og kostnaðarsamasta — fyrirtækið og
umfangsmesta hagaflið, heldur einnig félagslega og sál-
fræðilega eitt sterkasta afl þjóðfélagsins. Ungt fólk á mót-
unarskeiði dvelst í skólum frá bernsku frarn á fullorðinsár.
En félagsallið í skólunum, hið gamla hlutverk að niiðla
hefðum og venjum og hlutverkum hinna fullorðnu til
næstu kynslóðar, er háð styrk félagslegrar samheldni þjóð-
skipulagsins. Hér rísa vandamál, sem snerta allar Jrjóðir á
jaessum umbreytingatímum, og jró Islendinga með sérstök-