Menntamál - 01.04.1967, Qupperneq 25

MENNTAMÁL
19
staklinginn undir líf í slíku vaxtarþjóðfélagi og skapa hon-
um möguleika til þess að nýta vöxtinn, þá verða skólarnir
að taka sjálfa sig til athugunar miklu meira en áður hefur
verið; þeir hljóta að skilja starf sitt sem rannsóknarhlut.
Við getum ekki eins og áður leitt lijá okkur spurninguna
um skilyrði starfs okkar né um árangur eða afleiðingar þess
fyrir þá, sem fara leið sína gegnum skólana. Er eitthvað til,
sem gæti skert notagildi skólanna og lífsgildi þeirra?
Þrír þættir valda hindrunum á menntaleiðum: Fyrst ber
að telja félagslegt framboð menntaleiðanna sjálfra (educatio-
nal opportunity). Þessu verður ekki breytt nema með póli-
tískum ákvörðunum, t. d. um fjölgun skóla, breytingu á
skólaskipan og skólakerfi o. s. frv.
Annar þáttur snýr að okkur beint. Það eru innri skilyrði
kerfisins sjálfs, skólaskipanin inn á við, fyrirkomulag kennsl-
unnar, atferli kennara við kennslu, samband nemenda og
kennara; sálfræðilegur skilningur kennara á nemendum,
leiðbeiningar nemenda til þeirra stefnumiða, sem þeirn og
þjóðfélaginu kunna að vera fyrir beztu. Hvort er innra fyrir-
komulag skólanna sjálfra æskunni hindrun eða hjálp til þess
að standa vel að vígi í menntasamfélaginu?
Þriðji þátturinn og kannske mikilvægasta og nýjasta rann-
sóknarefni skólavísinda, snýr að skilyrðum námsárangurs í
sálrænni og félagslegri gerð nemendanna. Nú þykir víst, að
árangur í skóla eigi eina rót sína að rekja til bernskuskeiðs
nemanda, áður en í skólann er komið, til frumuppeldis
barnsins. Þetta frumuppeldi barnsins er háð félags- og stétt-
bundnum venjum, sem ekki var vitað um áður. Allt frá
upphafi þessarar aldar, sem kölluð hefur verið öld barns-
ins, hafði sálfræði og sálgreining mikil áhrif á skilning
raanna á því, hvert væri gildi uppeldis fyrir framtíð barns-
ins. Það var ljóst, að skilyrði árangurs síðar á ævinni og
seinni viðhorf eru mjög mótuð af sambúð foreldta við börn
sín á fyrstu árum ævinnar. Félagsvísindin hafa nú leitt í
ljós, að viðhorf þau, sem runnin eru frá samskiptum for-