Menntamál - 01.04.1967, Side 31
MENNTAMÁL
25
greina einkenni þessa máli’ars, er aðskilur hópana. Hann iær
skólana í lið með sér og kemur fyrir upptökutækjum í bekkj-
unurn til þess að taka upp talið úr tímum og frímínútum,
og leitar skilgreiningar á málfars-einkennum, er valda skil-
um milli tungutaks hópanna tveggja.
Mismunur hópanna var augljós í orðalagi, þ. e. orðafjölda
og orðgæðum, — eðli „orðabókarinnar“, sem börnin höfðu
í huganum. Börn miðstéttarinnar réðu yfir orðavali, sem
lágstéttarbörnunum var framandi. Börn lágstéttarinnar
höfðu hlutstæðan (konkret) orðaforða. Orðaforði miðstétt-
arbarna einkenndist af því, að afstæðisorð og óhlutstæð orð
skiptu rniklu máli í sambandi setninganna innbyrðis.
Annað atriði, er skildi milli hópanna, var notkun for-
nafna. Fornöfnin, sem lágstéttarbörnin notuðu, voru að
mestu ópersónuleg fornöfn og þriðju persónu, en börn mið-
stéttarinnar notuðu meira fornöfn fyrstu og annarrar per-
sónu. Nokkur orð til skýringar á þessu: Börn, sem nota
„ég“ og ,,þú“, standa í öðru sambandi við umheiminn en
börn, sem lýsa athöfnum á ópersónulegan hátt („maður“
gerir þetta eða hitt). Veröldin liggur öðruvísi fyrir mönnum,
sem miða tal sitt og skilning á umheiminum við persónur,
er þeir geta nefnt með réttum málfræðilegum táknum, held-
ur en fyrir þeim, sem hann birtist ópeisónulegur og ótil-
gengilegur heimur almennra lögmála.
Þriðja atriðið, sem skilur á milli hópanna, er svið lýsing-
arorða. Hve stór er forði lýsingarorða, hvaða sviði lýsa þau?
Hvernig geta börn lýst heiminum, sem þan verða vör við í
kringum sig? Hvaða orð hafa þau á takteinum til þess? Börn
lágstéttarinnar höfðu lítinn forða lýsingarorða, og sízt gátu
þau lýst breytingum; þau fjölluðu aðallega um hlutstæða
reynslu, sem börnin verða fyrir, með „matsorðum" eins og
harður, veikur, sterkur o. s. frv. Miðstéttarbörnin notuðu
frekar lýsingarorð, sem lýstu stigmun milli hluta eða blæ-
brigðum. Lágstéttarbörnin höfðu alls ekki orð af þessari
gerð á takteinum.