Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Síða 64

58
Samúð, vanúð. andúð.
IÐUNN
líffrjótt eðli, en vanúð og andúð þar á mól eru jafnan
merki þess, að skapanmeginið er þorrið, eða hefir aldrei
til verið á þeim sviðum, er vekja oss þær ófrjóu kendir.
Ég nefndi það hér að framan, að vanúðin er oft og
einatt ellimark á einstaklingum. — En sama má og
segja um gamlar þjóðir, menningarþjóðir, sem búnar eru
að lifa þá víðtækustu og æðstu þróun á öllum lista- og
menningarsviðum, sem sagan sýnir að mannsandanum
er auðið að ná. Þessar þjóðir vita, að nýjar brautir eru
nauðsynlegar til þess, að geta haldið lengra upp á við
en þær sjálfar eru þegar komnar. En þær vita líka, að
»ekkert er nýtt undir sólunni«, og því verður þeim að
brosa að ákafa þeirra, sem skemmra eru á leið komnir,
eins og öldungnum, sem brosir að ákefðinni í leikjum
barnsins.
Þá er nú kunnugra en frá þurfi að segja, hve sam-
úðarviðhorf einstaklinganna gegn lífinu og lífsfyrirbrigð-
unum er fjölbreytt. Má með sanni segja, að engir tveir
einstaklingar muni slíkir finnast, að þeir líti alveg sömu
augum á lífið, hvorki á menn né málefni. Hjá öllum
skiftist á samúð, vanúð og andúð. — Hversu oft sjáum
vér ekki, að sami maðurinn getur verið gæddur líffrjórri
samúð, eðlisháðu skapanmegini á einhverju sviði. — A
öðrum sviðum getur hann verið gersneyddur samúð,
gersneyddur hverskonar skilningi, allsendis óhrifnæmur,
þrunginn vanúð. — Og enn geta verið önnur svið, er
vekja honum beinlínis andúð, knýja hann til mótspyrnu,
til baráttu.
Þetta viðhorf kemur einna ljósast fram hjá börnum
og unglingum, er hafa sérstaka hæfileika, sérstakar gáfur
í einhverja eina átt — og þá venjulegast ýmist áhuga-
leysi — vanúð — eða jafnvel óbeit — andúð — gagn-