Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Page 22

ERU STELPUR TRÚAÐRI EN STRÁKAR?
ur við aðra trúarlega uppeldismótun sem það verður fyrir.4 Þeir hafa jafnframt áhrif
á hvernig og í hve miklum mæli börnin mæta hinu trúarlega í umhverfi sínu. Síðan
koma aðrir aðilar smám saman meira við sögu. Mikilvægi uppeldis- og félagsmót-
unar fjölskyldunnar fyrir barnið minnkar þannig með aldrinum eftir því sem áhrif
annarra aðila verða meiri. Mótunaráhrifin úr fjölskyldunni munu þó eftir sem áður
vera sá útgangspunktur eða skírskotunarrammi sem einstaklingurinn styðst við í
síðari félagsmótun. í trúarlegu tilliti mótast skírskotunarramminn fyrst og fremst af
þeirri reynslu - eða skorti á reynslu - sem barnið öðlast í fjölskyldu sinni.
Norðmaðurinn Sigmund Harboe gerði fyrir um það bil tíu árum viðamikla
rannsókn á trúarlegri uppeldis- og félagsmótun stúdenta. Hann komst að svipuð-
um niðurstöðum og Evenshaug og Hallen (Harbo 1989). Samkvæmt þeim eru for-
eldrarnir mikilvægasti mótunaraðilinn en kristileg starfsemi í heimabyggð hefur
einnig viss áhrif. Sterkast samband er milli trúarafstöðu stúdents og fjölskyldu hans
þegar miðlun trúarinnar hefur verið heildstæð og falið í sér miðlun bæði í orðum
og í daglegu atferli, s.s. trúariðkun. Slík miðlun felur í sér að barnið upplifir sam-
svörun milli orða og athafna foreldranna og það verður jafnframt þátttakandi í trú-
arlífi fjölskyldunnar og lítur á það sem eðlilegan þátt í daglegu lífi.
Dönsk flokkun
Hliðstæðar niðurstöður má sjá í rannsókn Danans Knuds Munksgaard sem gerð
var undir lok áttunda áratugarins (Munksgaard 1980). Markmið hans var að varpa
ljósi á trúarviðhorf og skilning 9-11 ára barna og tengja það kristinfræðikennslunni
í grunnskólanum með hliðsjón af viðhorfum og áhrifum uppalenda. Rannsóknin
byggðist á viðtölum þar sem komið var inn á atriði eins og trú barnanna á Guð,
þátttöku þeirra í trúarlegum athöfnum, trúarlega reynslu þeirra, afstöðu til kristin-
fræðikennslu, guðsmynd þeirra og þekkingu og skilning á Jesú Kristi. Niðurstöð-
urnar gáfu Munksgaard tilefni til að flokka nemendurna í þrjá hópa með tilliti til
trúarinnar.
Fyrsti hópurinn eru þeir nemendur þar sem trúin er eðlilegur og sjálfsagður
þáttur lífsins. Hið trúarlega er hluti af daglegu lífi og setur mark á fjölskyldulífið.
Það er ekki einangrað við sérstakar aðstæður heldur er það grundvallandi þáttur í
tilveru barnsins. Um þriðjungur barnanna tilheyrði þessum hóp.
Annar hópurinn eru börn sem koma frá heimilum þar sem trúarafstaða foreldr-
anna einkennist af jákvæðu hlutleysi. Foreldrarnir tilheyra þjóðkirkjunni en fjöl-
4 Hér mætti nefna ýmsa, t.d. talar sálfræðingurinn Paul Vogel um að barn sem elst upp við bænalíf hjá móður
geti tileinkað sér trúna áður en það er orðið fært um að nota málið og talar í því sambandi um „die Periode der
wortlösen Mutterreligion" og trúarlífssálfræðingurinn W. Gruhen talar um að hin biðjandi móðir sé tengiliður
milli hins fortrúarlega og trúarlega skeiðs í lífi barnsins. Þá talar Svíinn Hjalmar Sundén um aldursskeiðið 2-4
ára sem „hin trúarlegu uppeldisár". Trúarlífssálfræðingar benda á að við vissar kringumstæður geti þegar á
svo ungum aldri skapast með baminu tilfinningalegar forsendur bænalífs þótt bamið kunni ekki enn orð og
atferli bænar. Til að svo geti orðið þarf trúarleg iðkun að eiga sér stað í umhverfi bamsins. Þegar foreldrar biðja
kvöldbæn við rúm ársgamals bams sem ekki getur sjálft farið með bæn er það ekki án gildis fyrir trúarlegan
þroska bamsins heldur þvert á móti. Með því andrúmslofti sem bænastundin skapar er lagður mikilvægur
grunnur að tilfinningalegum forsendum barnsins til að lifa sjálft meðvituðu trúarlífi. Sjá m.a. Hjalmar Sundén
1970 og Evenshaug og Hallen 1983.
20
J