Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Page 148

BORN MEÐ HREYFIVANDA
getur þess vegna sagt að böm með hreyfivanda hafi skerta hreyfifæmi en séu að öðm
leyti eðlileg (Smyth 1992). Umræður standa enn, bæði um heiti og skilgreiningar, svo
sem á ráðstefnunni DCD-IV, (4th Biennial Workshop on Children with Coordination
Disorder) í Groningen í Hollandi haustið 1999 þar sem aðalefnið var skilgreiningar.
Sovik og Mæland urðu fyrst til (1986) að rannsaka hreyfivanda bama í Noregi. Þau
notuðu stöðluð próf, Test of Motor Proficiency (TMP) (Gubbay 1975), og komust að því
að 5,7% af níu ára bömum gátu talist „klunnar" (clumsy). Mæland gerði seinna nýja
rannsókn (gefin út 1992). Hún komst þá að því að af 360 tíu ára bömum sem vom
prófuð með Test of Motor Impairment (TOMI) (Stott, Moyes og Henderson 1984), áttu
5-5,6% í hreyfivanda. Hermundur Sigmundsson o.fl. (1997, 1999) prófuðu 125 sjö og
átta ára böm í samhæfingu augna og handa. Þeir notuðu fimm af átta hlutaprófum frá
Movement ABC, og fundu út að allt að 9,6% bamanna vom slök í samhæfingu augna og
handa. Því virðist útkoman í Noregi vera lakari en í löndum þar sem TOMI og Move-
ment ABC em stöðluð. Það getur skipt máli að prófið tekur til fleiri fínhreyfinga en gróf-
hreyfinga, og að böm t.d. í Englandi, þar sem prófin em þróuð, byrja í skóla 4-5 ára og
hafa því fengið meiri þjálfun í fínhreyfingum.
Hreyfivandi hverfur ekki af sjálfu sér, þó litið geti út fyrir að einkennin dvíni
með árunum. Rannsóknir sýna að án meðferðar (þjálfunar) munu flestir eiga við
vanda að stríða tíu árum eftir að þeir voru prófaðir í fyrsta skipti (Losse o.fl. 1991).
Aðrar rannsóknir eru jákvæðari, en samt sem áður munu yfir 50% vera áfram í
hópnum „klunnaleg börn" fimm til tíu árum seinna (Gillberg o.fl. 1989, Geuze og
Borger 1993, Hellgren o.fl. 1993, Cantell o.fl. 1994). Að auki hefur almennt heilsufar
verið kannað hjá börnum með hreyfivanda og rannsóknir sýna að tíu árum eftir
upprunalega prófið er heilsan miklu verri hjá þessum börnum en í samanburðar-
hópnum (Gillberg o.fl. 1989, Hellgren o.fl. 1993). Gillberg og fleiri komust að þeirri
niðurstöðu í sinni grein að „það væri beinlínis röng ályktun ef menn héldu að smá-
vægilegur eða hóflegur hreyfivandi hefði lítil klínísk áhrif þegar til langs tíma væri
litið" (Gilberg o.fl. 1989:22).
HREYFIVANDI OG ALMENN VELLÍÐAN
Hreyfivandi tengist fjölda annarra vandkvæða eins og t.d. skertri sjálfsmynd (Losse
o.fl. 1991, Henderson 1992, Schoemaker og Kalverboer 1994), hræðslu/taugaspennu
(Gordon og McKinlay 1980, Schoemaker og Kalverboer 1994), félagslegum vanda-
málum (Henderson og Hall 1982, Hall 1988, Henderson 1992, Geuze og Borger
1993), einbeitingarvandkvæðum (Henderson 1992, Geuze og Borger 1993, Hellgren
o.fl. 1993) og námsörðugleikum (Henderson og Hall 1982, Sovik og Mæland 1986,
Losse o.fl. 1991, Henderson 1992). Þetta má ekki skilja svo að hreyfivandi sé ástæða
hinna vandkvæðanna (eða öfugt). Slíkt samhengi hefur ekki verið vísindalega
sannað. Samt er vitað að börn með lélega færni í íþróttum og leik verða oft óvinsæl
(Gorden 1982, Henderson og Stott 1977) og þau verða oft fyrir aðkasti (Gordon
1969, Henderson 1992). Við þannig aðstæður má hugsa sér að það að öðlast betri
hreyfifærni geti gefið börnum aukið sjálfsálit og betri sjálfsmynd, sem leiðir af sér
betri líðan og öryggi og þörf fyrir að prófa nýja hluti.
146