Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Síða 161

JOHN DEWEY
SKÓLINN OG FÉLAGSLEGAR FRAMFARIR
Formálsorð þýðanda*
Fyrir eitt hundrað árum (1899) kom út í Bandaríkjunum bókin The School and Society
(Skóli og samfélag) eftir þarlenda heimspekinginn og menntafrömuðinn John
Dewey. Það sem hér fer á eftir er fyrsti kafli þessarar bókar,* 1 en hún vakti strax
geysimikla athygli, ekki aðeins í heimalandi höfundar heldur og í öðrum löndum
vítt og breitt um heiminn og var fljótlega þýdd á mörg tungumál. Hér voru á ferð-
inni hugmyndir um róttækar breytingar á kennsluháttum og skólastarfi, nýtt við-
horf til skólans sem samfélagsstofnunar. Meginstefið í þessum kafla er að iðnvæð-
ing, þéttbýlismyndun, vísindi og tækni hafi valdið svo „hraðri, víðtækri og algjörri"
byltingu að skólarnir geti ekki leitt hana hjá sér.
John Dewey fæddist í bænum Burlington í Vermontfylki árið 1859 og var rúmlega
hálffertugur þegar hann stofnaði (1896), ásamt konu sinni Alice Chipman, tilrauna-
skóla - sem oftast gekk undir nafninu Deweyskólinn - í tengslum við kennslufræði-
deild háskólans í Chicago. Þess má geta að Dewey stjómaði þessari deild, sem hafði
verið komið á fót að hans frumkvæði, og var jafnframt prófessor í heimspeki við
háskólann. Tilraunaskólinn, sem brátt varð víða frægur, var stofnaður í þeim tilgangi
að prófa nýja kennsluhætti. Því miður stóð skólinn ekki nema átta ár í þeirri mynd
sem hann var rekinn af Dewey og konu hans. Vegna ágreinings við rektor háskólans
um framtíðarskipan mála fluttu þau hjón frá Chicago til New York þar sem Dewey
fékk prófessorsstöðu í heimspeki við Columbia-háskóla og kenndi jafnframt við hinn
fræga Teachers College sem var í tengslum við háskólann. Eftir aldarfjórðung lét hann
af störfum við háskólann fyrir aldurs sakir en hélt áfram ritstörfum til æviloka. Nokk-
ur af bestu verkum Deweys komu út þegar hann var kominn á áttræðisaldur, t.d.
Experience and Education (Reynsla og menntun), How We Think (Hugsun og menntun),
aukin og endurbætt útgáfa,2 Art as Experience (List sem reynsla) og stórverkið Logic -
The Theory oflnquiry (Rökfræði - kenningin um rannsakandi hugsun).
Dewey var afkastamikill á ritvellinum og skrifaði á sjö áratuga rithöfundarferli
- hann hafði næstum þrjá um nírætt þegar hann dó (1952) - 40 bækur og ótal grein-
ar bæði í fagtímarit og önnur, um menntamál, heimspeki, félagsmál og stjórnmál.
Ég þakkn Jónasi Pálssyni og Þuríði J. Kristjánsdóttur fyrir yfirlestur á þýðingu þessa bókarkafla. Þau komu
með margar góðar athugasemdir og tillögur um betra málfar. Einnig á ritstjóri Uppeldis og menntunar, Heimir
Pálsson, þakkir skilið fyrir ýmsar snjallar lagfæringar á textanum.
1 í útgáfu frá 1976 eru níu kaflar og vil ég vekja sérstaka athygli á þessum: The School and the Life of the Child
(2. kafli), The Psychology of Occupations (7. kafli) og The Development of Attention (8. kafli).
2 Þessar bækur, þ.e. Reynsla og menntun og Hugsun og menntun hafa verið þýddar á íslensku og verða gefnar út af
Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla íslands árið 2000.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 8. árg. 1999
159