Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Blaðsíða 52

ÞÁTTUR STARFSFÓLKS LEIKSKÓLA Í HLUTVERKALEIK BARNA
starfsfólkinu ýmsar aðferðir sem heillavænlegt væri að nota til að taka þátt í og hafa
áhrif á leik bama. Hún fylgdist síðan með samskiptum starfsfólksins við bömin og
gerði athuganir á því hvemig það notaði þessar aðferðir. Hún fann að starfsfólkið
notaði aðferðimar ekki og tók mjög sjaldan þátt í hlutverkaleik barnanna. Niðurstaða
hennar var sú að starfsfólkinu fyndist óþægilegt að taka þátt í leiknum og teldi að
leikurinn þróaðist af sjálfum sér og þess vegna ættu fullorðnir að halda sig fjarri.
Hugsanlegar skýringar
Hugsanlega er hægt að leita skýringa á mismunandi hlutverkum og þátttöku starfs-
fólks í leik barna í mismunandi hugmyndafræði. Kohlberg og Mayer (1972) flokk-
uðu hugmyndafræðistrauma í þrennt, þ.e. menningarmiðlunarstefnu, rómantíska
stefnu og framfarastefnu. Samkvæmt menningarmiðlunarstefnunni ætti að leggja
mikla áherslu á íhlutun í leik og stjórnun og kennslu af hálfu kennarans. Róman-
tíska stefnan leggur til að börnin leiki sér án nokkurrar íhlutunar. Framfarastefnan
leggur til íhlutun í leik barna eftir vandlegar athuganir, m.a. á þroska þeirra og
áhuga (Shin 1989, Spidell 1985). Niðurstöður rannsóknar minnar gefa til kynna að
starfsfólk íslenskra leikskóla aðhyllist nokkuð rómantíska hugmyndafræði. Það er
reyndar ekki óeðlilegt þar sem straumar frá Norðurlöndum hafa haft mikil áhrif á
íslenska leikskóla gegnum árin, en leikskólar þar eiga djúpar rætur í fröbelskri hug-
myndafræði (Lindqvist 1995).
Aðra skýringu á uppeldis- og kennsluaðferðum leikskólakennara má rekja til
bakgrunns þeirra og uppeldis svo og menningar viðkomandi þjóðar. Ýmsir fræði-
menn hafa lagt áherslu á hlutverk þjóðmenningar í þroska og kennslu barna og
framlag bama við mótun hennar (Bowman 1993). Bruner (1986) talar um að menn-
ing hafi mjög mikil áhrif á líf manna og hugsun og að líf okkar sé aðeins skiljanlegt
fyrir aðra ef við skiljum viðkomandi þjóðmenningu. Bruner talar um að öll menn-
ingarsamfélög hafi það sem hann kallar menningarsálfræði sem eru undirliggjandi
hugmyndir fólks um tilhneigingar mannsins og hugmyndir um hvernig hugur
okkar og annarra starfar. Við lærum menningarsálfræði okkar snemma til að geta
tekið þátt í mannlegum samskiptum. Menningarsálfræði er sem sagt kerfi þar sem
fólk skipuleggur reynslu sína, þekkingu á og framkvæmdir í félagslegum heimi.
Bruner líkir lífi okkar við leiksvið. Þegar við hefjum þátttöku í lífinu er leikritið
þegar hafið. Leikrit þar sem efnisþráðurinn er ekki með öllu ákveðinn en stjómar
því hvaða hlutverk við leikum og að hvaða marki við stefnum. Hinir á sviðinu vita
um hvað leikritið fjallar og geta því gert samninga við þann nýkomna. Bruner og
Olson (1996) hafa gert tilraun til að tengja þessa fræðilegu hugmyndafræði við
veruleikann á starfsvettvanginum og tala annars vegar um menningarsálfræði (folk
psychology) og menningaruppeldisfræði (folk pedagogy). Þeir telja að kennsla end-
urspegli menningaruppeldisfræði kennaranna. Mismunur milli kennara og mismun-
andi kennsluaðferðir endurspegli ólíkar hugmyndir og skoðanir á nemandanum.
Hröð þéttbýlismyndun og þjóðfélagsbreytingar hafa haft gífurleg áhrif á ís-
lenskt samfélag á þessari öld. Efnahagur þjóðarinnar breyttist mjög á þessum tíma.
í upphafi aldarinnar var atvinnulíf mjög einhæft og ísland var eitt fátækasta ríki í
Evrópu en er í dag eitt af fimm löndum í heiminum þar sem lífsafkoma er best
50