Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Blaðsíða 167

JOHN DEWEY
eitthvað sem á að skila árangri og upp af því að gera þetta saman og í samvinnu,
sprettur agi sinnar tegundar og gerðar. Öll hugmynd okkar um skólaaga breytist
þegar við tileinkum okkur þetta sjónarhorn. Á úrslitastundum komumst við öll að
raun um að eina ögunin sem dugar okkur, eina þjálfunin sem verður innsæi, er sú
sem fæst gegnum lífið sjálft. Það eru ekki innantóm orð að við lærum af reynslunni
og af bókum eða orðum annarra aðeins þegar þau tengjast reynslu okkar. En skólinn
hefur verið svo út af fyrir sig, svo einangraður frá hinum venjulegu kringumstæð-
um lífsins og áhugavekjandi tilefnum þess að staðurinn þangað sem börn eru send
til ögunar er sá staður í heiminum þar sem erfiðast er að öðlast reynslu - móður alls
aga sem á það nafn skilið. Það er ekki nema þegar þröng og stirðnuð hugmynd um
hefðbundinn skólaaga ræður ríkjum að nokkur hætta er á að manni sjáist yfir þann
dýpri og óendanlega víðtækari aga sem kemur af því að taka þátt í uppbyggilegu
starfi, að stuðla að árangri sem er félagslegur í anda en engu að síður augljós og
áþreifanlegur að ytra sniði - og þess vegna í þeirri mynd að hægt er að krefjast
ábyrgðar með vísun til hennar og fella nákvæman dóm.
Það sem skiptir þá máli að hafa í huga í sambandi við að taka upp í skólanum
hinar ýmsu tegundir verklegra starfa er að með þeim endurnýjast allur skólaand-
inn. Skólinn fær tækifæri til að tengjast lífinu, að verða heimkynni barnsins þar sem
það lærir með því að lifa undir leiðsögn, í stað þess að vera bara staður til að læra
lexíur sem hafa ótiltekna og fjarlæga vísun til einhvers hugsanlegs lífs í framtíðinni.
Hann fær tækifæri til að vera samfélag í smækkaðri mynd, samfélag í mótun. Þetta
er grundvallarstaðreyndin og frá henni stafar stöðugum og skipulegum fræðslu-
straumum. Undir þeirri atvinnuskipan sem lýst var tók barnið að vísu þátt í vinn-
unni, ekki vegna þátttökunnar heldur vegna framleiðslunnar. Sá menntandi árang-
ur sem náðist var raunverulegur, þótt tilviljunarkenndur væri og háður aðstæðum.
En í skólanum eru hin dæmigerðu störf sem stunduð eru laus við allt efnahagslegt
álag. Markmiðið er ekki hið efnahagslega verðmæti framleiðslunnar heldur að
þroska félagslega hæfni og skilning. Það er þessi lausn úr viðjum þröngrar nytsemi,
þessi móttækileiki fyrir möguleikum mannshugans sem gerir þessar verklegu
athafnir í skólanum bandamenn lista og miðstöðvar vísinda og sögu.
Einingu allra vísinda er að finna í landafræði. Það sem gerir landafræðina
mikilvæga er að hún sýnir hnöttinn okkar sem hin varanlegu heimkynni fyrir störf
mannsins. Jörðin án tengsla við starfsemi mannsins er minna en jörð. Iðju mannsins
og afrekum sem ekki eiga rætur í jörðinni er tæplega nafn gefandi. Jörðin er frum-
uppspretta allrar fæðu mannsins. Hún er hans stöðuga skjól og vernd, hráefni allra
athafna hans, og öll afrek mannsins í þágu fegurðar og mannúðar eiga þar að lok-
um sinn samastað. Jörðin er hinn mikli vettvangur, hin mikla náma, hin mikla upp-
spretta hita, ljóss og raforku. Hún er hið mikla svið hafs, fljóts, fjalls og sléttu sem
öll okkar jarðyrkja og námugröftur og skógarhögg, öll framleiðslu- og dreifingar-
tæki okkar, eru ekki nema brot af og þættir í. Það er með störfum sem ákvarðast af
þessu umhverfi sem mannkynið hefur náð sögulegum og stjórnarfarslegum fram-
förum sínum. Það er með þessum störfum sem vitsmunaleg og tilfinningaleg
túlkun náttúrunnar hefur verið þróuð. Það er með því sem við gerum á jörðinni og
við jörðina sem við túlkum merkingu hennar og mælum gildi hennar.
165