Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Blaðsíða 149

HERMUNDUR SIGMUNDSSON
MEÐFERÐ
Ef barn á við hreyfivanda að stríða er algengast að grípa til þjálfunar til þess að
bæta ástandið. Það hefur hins vegar sýnt sig að nota má margar ólíkar þjálfunar-
aðferðir. Algengustu aðferðirnar á íslandi og öðrum Norðurlöndum hafa beinst að
þjálfun á hreyfiskyni („perceptual-motor training") eða samhæfingu í skynjun
(„sensory integration therapy") (sjá Hermund Sigmundsson o.fl. 1998). Enn sem
komið er hafa þó engar aðferðir reynst öllum betri. Þegar farið var yfir þjálfunar-
aðferðir sem hafa verið notaðar fundu Hermundur Sigmundsson og samstarfsfólk
hans að árangur sem náðist gat allt að einu átt rætur að rekja til þess hvernig þjálf-
unin fór fram eins og til aðferðarinnar sjálfrar (Hermundur Sigmundsson o.fl. 1998).
Það lítur því út fyrir að árangur af þjálfun sé háðari góðum þjálfara en því hvaða
aðferð notast var við. Þjálfun er þó ekki mikilvægasta úrræði sem við höfum við
hreyfivanda, þar eð eingöngu þau börn sem eiga við mikinn vanda að etja fá þjálf-
un. Meira máli skiptir að koma í veg fyrir að hreyfivandi skapist hjá börnum. Mikil-
vægasta sviðið til að koma í veg fyrir það er náttúrulega heimilið. Foreldrarnir eru,
í þessu efni sem öðrum, áhrifamestu aðilarnir í að efla þroska barnsins. Hreyfi-
þroski kemur ekki af sjálfu sér. Rannsóknir frá fjölda landa sýna að mikið áreiti
örvar þroska (t.d. Super 1976, Hopkins og Westra 1988, Bril o.fl. 1989), en lítið áreiti
hamlar þroska (t.d. Mei 1994, Collard 1971). Athyglisverð er rannsókn Bril og
samstarfsfólks frá 1989 þar sem þau lýsa því hvernig börn eru vanin af bleiu í
Kenya. Af því það er álitið mikilvægt að börn geti haldið sér þurrum, eru þau
þjálfuð sérstaklega til þess. Foreldrarnir ganga út frá því að börn geti hætt að nota
bleiur áður en þau verða eins árs, og það gera þau! Þetta þýðir að sjálfsögðu ekki að
íslenskir foreldrar eigi að fara að þjálfa sín börn með þessum hætti.
Mikilvægt er að veita börnum fjölbreytta þjálfun og gefa þeim kost á að stunda
bæði fín- og grófhreyfingar. Sumir foreldrar halda að ef barnið er með í íþróttaskól-
anum sé vel séð fyrir allri þeirri hreyfiþjálfun sem það þarf. En þá er þess að gæta
að slík skipulögð þjálfun er sjaldnast meira en einn tími einu sinni eða tvisvar í
viku. Miklu dýrmætari eru kostirnir sem felast í nánasta umhverfi barnsins þar sem
það leikur sér daglega. Þetta vill oft gleymast. Leikskólar og grunnskólar eru einnig
mjög mikilvægar stofnanir til að koma í veg fyrir hreyfivanda. Þar dveljast íslensk
börn mikinn hluta dagsins. Það er mjög mikilvægt að starfsfólk sem vinnur með
börnum á þessum stofnunum hafi þekkingu á hreyfihegðun og hreyfiþroska barna,
þannig að börnin fái þau viðfangsefni og verkefni sem þau þurfa á að halda.
NIÐURSTÖÐUR
í þessu stutta yfirliti hef ég reynt að beina sjónum að nokkrum mikilvægum atrið-
um varðandi goðsagnir um börn og hreyfihegðun. Ég hef eingöngu vitnað í rann-
sóknir sem eru birtar á alþjóðavettvangi. Samkvæmt þeim má fullyrða að 5-10%
barna eigi við hreyfivanda að stríða.
Ekkert verður um það fullyrt hvort þetta er meira eða minna en áður, þar sem
ekkert er til samanburðar. Hreyfivandi hverfur ekki með aldrinum, en þjálfun
virðist hafa nokkur áhrif. Hversu mikil þau eru og hvaða þjálfunaraðferð gefur
147