Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Page 62

HEIMA E R BEST
fatlar einstakling sem hefur tiltekna vankanta. Samfélagið framleiðir fötlunina, hún er
ekki í einstaklingnum heldur afsprengi getu- og meðvitundarleysis í samfélaginu sjálfu.
Einsemd er algengasta vandamál fatlaðs fólks sem býr eitt. Það má sporna við
slíku með tvennum hætti:
a) með því að koma upp 2—4 sambærilegum heimilum ungs fatlaðs fólks í
nágrenninu, fólks sem vill og getur (með aðstoð) haft eitthvert sam-
neyti og félagsskap á grundvelli sameiginlegra áhugamála.
b) með því að tryggja bæði formlegan og óformlegan stuðning til þess að
fatlaði einstaklingurinn geti átt samneyti við aðra og tekið þátt í því
félagslífi sem hugur hans stendur til; stuðningurinn þarf ýmist að koma
frá starfsfólki eða frá vinum og kunningjum, ættingjum, nágrönnum
eða vinnufélögum.
Einhæfni er annað algengasta vandamál fatlaðs fólks sem býr eitt. Það má koma í
veg fyrir slíkt með því að hlusta vel eftir áhuga þess fatlaða og gera honum kleift að
reyna nýja hluti, kynnast nýju fólki og nýjum aðstæðum en rækta jafnframt eldri
áhugamál og félaga. Stuðningshópur þess fatlaða (sjá bls. 65) ásamt starfsfólki og
umboðsmanni þurfa að vera vakandi fyrir því að viðkomandi festist ekki árið um
kring í einhverjum fáum tilteknum tómstundastörfum sem virðast veita ánægju.
Það þarf að styðja fatlað fólk til þess að reyna nýja hluti, velja og hafna, taka áhættu
(þó ekki svo alvarlega að jaðri við fífldirfsku), gera mistök og vinna sigra. Þá þurfa
tómstundir að miðast við árstíma og hefðir í fjölskyldu viðkomandi.
Þriðja höfuðvandamál fatlaðs fólks sem býr í samfélaginu er öryggisleysi. Þetta vísar
tiJ skorts á persónulegu öryggi, skorts á öryggi í umhverfinu og tengist einnig óstciðugleika
þess lífsmunsturs sem viðkomandi býr oft við. Lxiks eru fatlaðir oft vamarlausir sé á þá
ráðist, persónulega, kynferðislega eða þegar um yfirráð yfir fé þeirra og eigum er að ræða.
Andleg heilsa er háð því að menn séu ekki einangraðir, lifi ekki vinalausir í ein-
hæfni. Öllu skiptir að hófs og jafnvægis sé gætt að öðru jöfnu. Stöðug umskipti á
starfsfólki og á reglum og hrynjandi lífsins einkennir um of líf fatlaðs fólks og getur
ógnað andlegri heilsu þess. Umboðsmaður og starfsfólk ásamt stuðningshópi ber
saman ábyrgð á að fyrirbyggja slíkt.
5 Enda þótt þörf fatlaðs einstaklings fyrir stuðning geti orðið nær ótakmörkuð, þá má nærri geta að enginn einn
getur mætt slíkri þörf án þess að fóma lífi sínu eða að minnsta kosti lífsgæðum. Það að reyna slíkt eða ætlast til
að einhver reyni það er bæði óskynsamlegt og ófært til lengdar. Hins vegar sýnir bæði reynsla og rannsóknir
að í þessu sem ýmsu öðru vinna margar hendur létt verk. J. O'Brien, bandarískur fræðimaður á sviði fötlun-
arfræða, benti mér á það, að ef allt ófatlað fólk veldi að deila broti af lífi sínu með fötluðu fólki þá yrði líf allra
fjölbreytilegra og innihaldsríkara og sá vandi, sem þörf fatlaða einstaklingsins fyrir stuðning getur skapað, yrði
engum til byrði.
60