Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Qupperneq 14

Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Qupperneq 14
FRÁ KRISTIN SDÓMSLESTRI TIL MÓÐURMÁLS (Ólafur F. Hjartar 1968:137-139). En eftirtektarvert er að þrátt fyrir þetta héldust lagaákvæði um lestur í skyldunámi barna öldungis óbreytt frá konungsbréfinu 1790.1 hinu skyldubundna námsferli voru lestur og kristinfræði áfram tengd föst- um böndum. Kristleifur Þorsteinsson (1944:33-34) lýsir á ljóslifandi hátt hvernig allt bóklegt uppeldi barnanna, eins og það tíðkaðist í Borgarfirði kringum 1870, mótaðist af hinni kristilegu heimssýn: Mæður trúðu, að öll velferð barnsins byggðist á pví að kenna pví kristindóm. Öllurn börnum var pví, undireins og pau voru orðin talandi, kennd signing, faðir- vor og blessunarorðin. Við petta var bætt fjölda af heilræðum og bænaversum ... Biblían, Vídalínspostilla, Passíusábnarnir og Grallarinn voru pá til á flestum bæj- um, par sem ég pekkti til, og öllum peim trúarsetningum, er í peim bókum var að finna, unni fólkið afhjarta og taldi sína helgustu skyldu að innræta börnum sínutn pær ... Það var pvííaugutn foreldra fyrsta og háleitasta skylda að innræta börnutn pau trúarbrögð, sem Bibh'an og klerkarnir kenndu. Kristleifur lýsir því síðan hvernig sjálft lestrarnámið gekk fyrir sig, fyrst með hjálp stafrófskvers og síðan, þegar börnin voru orðin 9-10 ára, „kom önnur námsgrein til sögunnar, sem var spurningakverið" sem skyldi læra utanbókar - og var það ekki tekið út með sitjandi sældinni. Börn sem gátu ekki náð valdi á öllum texta kversins dæmdust tossar í augum alls safnaðarins (Kristleifur Þorsteinsson 1944:34-35). Líklega hefur Kristleifur gyllt nokkuð áhuga almennings á hinni kristilegu barnafræðslu; en lýsing hans undirstrikar vel þann hugmyndafræðilega grunn sem þessi fræðsla byggðist á - sem var í öllum meginatriðum hinn sami og lagður hafði verið með húsagatilskipuninni um miðja 18. öld (Loftur Guttormsson 1983:63-83, 163). Það er líka ljóst að um 1870 taldi yfirstjórn fræðslumála sér enn skylt að reka á eftir því við presta að þeir hefðu nákvæmt eftirlit með því „hvernig hvert barn er lesandi og hve langt það er komið að læra, hvort heldur það er Balles eða Balslevs barnalærdómsbók ...". (Bréf biskupsins 21/11 1874. Stjórnartíðindi fyrir Island, B- deild 1874:40).2 3 Skömmu áður hafði biskup áminnt sóknarpresta um að sjá til þess, þegar þeir húsvitjuðu, að „alstaðar séu til nógar guðsorðabækur ..." (Bréf biskups 9/4 1866. „Viðbætir". Stjórnartiðindi fyriríslattd, B-deild 1874:45). Þannig stóð gamla kerfið lítt haggað einum þrjátíu árum áður en undirbúningur hófst að gerð fyrstu almennu barnafræðslulaganna. Að hve miklu leyti skyldi kristilegt lestrarefni hafa verið notað til lestrariðkunar á síðasta fjórðungi 19. aldar? Til vitnis um þetta eru upplýsingar af mismunandi toga, m.a. tilfallandi frásagnir og opinberar skýrslur. Eftir þessum upplýsingum að dæma var Nýja testamentið almennt „haft til lestraræfinga fyrir börn ..." („Br. J." 1892:41)/ Almennast gildi hefur þó skýrsla Guðmundar FiniTbogasonar um fræðslu 2 Umræddar barnalærdómsbækur eftir N. E. Balle (fyrst útgefin á íslensku 1796) og C. F. Balslev (fyrst útgefin á íslensku 1866) voru á þessum tíma hinar einu löggiltu til fermingarundirbúnings. Hér bættist við „Helgakver" (Helgi Hálfdanarson 1877) sem vann á, einkum gagnvart Balle, eftir því sem leið að aldarlokum. Helgakver taldi 115 bls. (í 8vo). Þessar lærdómsbækur höfðu að geyma Fræðin minni Lúthers ásamt löngum útskýringum. 3 Sjá ennfremur „Kennari" (1900:85); Eyjólfur Guðmundsson (1948:27); Guðný Jónsdóttir (1973:24); Sigurbjörn Þorkelsson ([1966]:37—38); Stefán Jóhann Stefánson (1966:41). 12
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.