Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Side 153

Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Side 153
HELGI SKULI KJARTANSSON Turkmenistan en Baluk/stan. Við þessu er í rauninni fátt að segja, en ósamræmi í sama nafni er óheppilegt (t.d. ýmist K/el eða K/l). Sama er um mannanöfn. Frelsis- hetjan Suður-Ameríska er kölluð Bolivar (sem er kannski óheppilegt gagnvart þeim sem þekkja spænska ritháttinn Bohvar), en kínverski leiðtoginn Mao; það mætti svosem eins rita Bolivar og Maó, en endanlegt samræmi verður seint fundið. . Þá eru ónefndir staðir sem eiga sérstök íslensk nöfn, yfirleitt forn. Sum eru algeng og sjálfsögð (eins og Kaupmannahöfn, Feneyjar, Rín), önnur svolítið hátíð- leg (Lundúnir, Saxelfur, Óðinsvé) eða beinlínis fornfáleg (Dyflinn, Kænugarður). I Söguatlas eru vel þekkt íslensk nöfn yfirleitt notuð, en farið varlega í þau fornfálegu (samt alltaf ritað Dyflinn). Hér er mikið álitamál hve langt skuli ganga, en ég tel a.m.k. að of lítið sé notað af fornum nöfnum á miðaldakortum af Norðurlöndum. Hér er t.d. ekki talað um Heiðabæ, Hleiðru, Hlaðir, Ána helgu eða Skáneyri, heldur notuð samsvarandi nöfn á ný-skandínavísku; meira að segja er Jómsborg, sem á sér ekkert nútímanafn, kölluð „Jomsborg". Jórvík heitir svo á víkingaöld (eins og í Eglu) og York eftir það (eins og í Heimskringlu), og fer í rauninni vel á því. Nú má kannski segja að það sé óþarft að fara mörgum orðum um rithátt staða- nafna í einni einstakri bók Námsgagnastofnunar; þar hljóti öðru fremur að vera farið eftir því sem almennt gildi í útgáfuverkum stofnunarinnar. Nú vill svo til að á síðasta ári gaf hún ekki aðeins út söguatlasinn, heldur líka landafræðibókina Evrópa álfan okkar og alveg nýja Kortabók handa grunnskólum, og hafa að nokkru leyti sömu menn unnið að útgáfu ritanna þriggja. En þau hafa samt bersýnilega ekkert verið samstillt hvað varðar rithátt staðanafna (t.d. eru sértákn mest notuð í kortabókinni, einnig í umritunum af öðrum leturkerfum), og í þeim öllum koma fyrir hnökrar og ósamræmi í því efni. Þýðendur Söguatlass skrifa einfaldan og fremur hlutlausan stíl og gæta þess að stilla orðaforða í hóf, sjálfsagt af tillitssemi við unga notendur. Þannig er í kortaskýring- um vísað á „bardagastaði" eða „orrustustaði" en ekki vígvelli; sjaldan talað um landvinninga, árásir eða ránsferðir, heldur reynt í lengstu lög að komast af með orðin „sókn" og „sigrar"; á teikningu standa menn á „líkhaug" en ekki valkesti; nautgripur er kallaður „uxi/kýr". Tímaskortur við þýðingu og yfirlestur hefur leitt til þess að á stöku stað hafa flotið í gegn pennaglöp eins og „Þjóðverjar" fyrir Tyrkir (bls. 187) eða „hægri" fyrir vinstri (bls. 95, skýring við mynd). Þá er ekki heldur að undra þótt nokkuð beri á hnökrum af því tagi sem erfitt er fyrir þýðendur að varast með öllu í fyrstu umferð, en eiga að hverfa við vandaðan yfirlestur. I kortaskýringu er t.d. talað um „ákveð- in" landamæri Rómaveldis, sem bersýnilega á að vera víggirt landamæri (kort 38 og 40); og talað er um svæði sem „hernumin" hafi verið af Sovétríkjunum þar sem einungis er átt við svæði sem innlimuð voru í þau (kort 185). Herþyrlum er skipt í „flutningaflug" og „árásaflug" (bls. 116). í Hollandi er talað um „Herforingjahéruð" (kort 93) sem á erlendum málum eru kennd við „generalítetið" (af general = „alls- herjar-") af því að þau voru utan fylkja og undir stjórn ríkisheildarinnar. í Kóreu- 151
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.