Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Page 153

Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Page 153
HELGI SKULI KJARTANSSON Turkmenistan en Baluk/stan. Við þessu er í rauninni fátt að segja, en ósamræmi í sama nafni er óheppilegt (t.d. ýmist K/el eða K/l). Sama er um mannanöfn. Frelsis- hetjan Suður-Ameríska er kölluð Bolivar (sem er kannski óheppilegt gagnvart þeim sem þekkja spænska ritháttinn Bohvar), en kínverski leiðtoginn Mao; það mætti svosem eins rita Bolivar og Maó, en endanlegt samræmi verður seint fundið. . Þá eru ónefndir staðir sem eiga sérstök íslensk nöfn, yfirleitt forn. Sum eru algeng og sjálfsögð (eins og Kaupmannahöfn, Feneyjar, Rín), önnur svolítið hátíð- leg (Lundúnir, Saxelfur, Óðinsvé) eða beinlínis fornfáleg (Dyflinn, Kænugarður). I Söguatlas eru vel þekkt íslensk nöfn yfirleitt notuð, en farið varlega í þau fornfálegu (samt alltaf ritað Dyflinn). Hér er mikið álitamál hve langt skuli ganga, en ég tel a.m.k. að of lítið sé notað af fornum nöfnum á miðaldakortum af Norðurlöndum. Hér er t.d. ekki talað um Heiðabæ, Hleiðru, Hlaðir, Ána helgu eða Skáneyri, heldur notuð samsvarandi nöfn á ný-skandínavísku; meira að segja er Jómsborg, sem á sér ekkert nútímanafn, kölluð „Jomsborg". Jórvík heitir svo á víkingaöld (eins og í Eglu) og York eftir það (eins og í Heimskringlu), og fer í rauninni vel á því. Nú má kannski segja að það sé óþarft að fara mörgum orðum um rithátt staða- nafna í einni einstakri bók Námsgagnastofnunar; þar hljóti öðru fremur að vera farið eftir því sem almennt gildi í útgáfuverkum stofnunarinnar. Nú vill svo til að á síðasta ári gaf hún ekki aðeins út söguatlasinn, heldur líka landafræðibókina Evrópa álfan okkar og alveg nýja Kortabók handa grunnskólum, og hafa að nokkru leyti sömu menn unnið að útgáfu ritanna þriggja. En þau hafa samt bersýnilega ekkert verið samstillt hvað varðar rithátt staðanafna (t.d. eru sértákn mest notuð í kortabókinni, einnig í umritunum af öðrum leturkerfum), og í þeim öllum koma fyrir hnökrar og ósamræmi í því efni. Þýðendur Söguatlass skrifa einfaldan og fremur hlutlausan stíl og gæta þess að stilla orðaforða í hóf, sjálfsagt af tillitssemi við unga notendur. Þannig er í kortaskýring- um vísað á „bardagastaði" eða „orrustustaði" en ekki vígvelli; sjaldan talað um landvinninga, árásir eða ránsferðir, heldur reynt í lengstu lög að komast af með orðin „sókn" og „sigrar"; á teikningu standa menn á „líkhaug" en ekki valkesti; nautgripur er kallaður „uxi/kýr". Tímaskortur við þýðingu og yfirlestur hefur leitt til þess að á stöku stað hafa flotið í gegn pennaglöp eins og „Þjóðverjar" fyrir Tyrkir (bls. 187) eða „hægri" fyrir vinstri (bls. 95, skýring við mynd). Þá er ekki heldur að undra þótt nokkuð beri á hnökrum af því tagi sem erfitt er fyrir þýðendur að varast með öllu í fyrstu umferð, en eiga að hverfa við vandaðan yfirlestur. I kortaskýringu er t.d. talað um „ákveð- in" landamæri Rómaveldis, sem bersýnilega á að vera víggirt landamæri (kort 38 og 40); og talað er um svæði sem „hernumin" hafi verið af Sovétríkjunum þar sem einungis er átt við svæði sem innlimuð voru í þau (kort 185). Herþyrlum er skipt í „flutningaflug" og „árásaflug" (bls. 116). í Hollandi er talað um „Herforingjahéruð" (kort 93) sem á erlendum málum eru kennd við „generalítetið" (af general = „alls- herjar-") af því að þau voru utan fylkja og undir stjórn ríkisheildarinnar. í Kóreu- 151
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.