Hugur - 01.01.1994, Page 99

Hugur - 01.01.1994, Page 99
HUGUR Meinbugur á rökleiðslu 97 verið dregnar.^ En það er bersýnilega mörgum sinnum einf'aldara að líta bara á lögmál Snells sem alhæfingu með takmarkað umfang.9 10 Innan þess umfangs er eins víst að líta megi á það sem alhæfingu í skilningi sígildrar rökfræði á þvf orði. En það virðist ókleift að festa umfang lögmálsins þannig að allar hugsanlegar undantekningar falli utan untfangsins. Þar með er engin leið að endurorða lögmálið þannig að af hinu nýja orðalagi leiði stranglega hverja einustu lýsingu á ein- stökum dæmum sem falla undir það. Svo virðist sem sumar takmarkandi undantekningar frá alhæfum forskriftum séu einfaldlega sérhæf tilvik utan umfangs alhæfu reglnanna. Þær eru sérhæfar forskriftir sem falla undir alhæfa forskrift án þess að alhæfa forskriftin gildi um þær til fulls. Hér er trúverðugt dæmi urn þetta. Það er bannað að leggja vélknúnum ökutækjum framan við aðaldyr Ráðhússins í París. Þessi regla á greinilega ekki við slökkviliðsbíl sem slökkviliðsmenn nota til að reyna að ráða 9 Til dæmis gagnrýnir Stephen Toulmin, í Philosophy of Science (London: Hutchinson University Library, 1953), þá hugmynd að líta beri á „náttúrulögmál" — lögmál Snells er eitt af helztu dæmum hans — sem ótakmarkaðar alhæfmgar. Þó heldur hann að svo megi líta á lögmál þess sem hann kallar „náttúrusögu". Samkvæmt Toulmin hafa náttúrulögmál ekki sannleiksgildi. Orðin sannur og ósannur eiga ekki við um þau, og jafnvel ekki orðin senniief’ur og ósennilegur heldur. Kenning hans sjálfs verður ekki dregin saman í stutt mál með góðu móti. En hann ber saman náttúrulögmál og ályktunarreglur, og samanburðurinn gefur til kynna að löginálin séu ekki setningar í neinum venjulegum skilningi, og nær sé að telja þau skilgreina takmörk (ákveðins sviðs) rökfræðinnar (sjá einkum þriðja kalta Toulmins „Laws of Nature“, s. 57-104). Nancy Cartwright setti síðar fram svipaðar skoðanir í bók sinni How llie Laws of Pliysics Lie (Oxford: Oxford University Press, 1983) þar sem hún gerir greinarmun á lýsandi og skýrandi lögmálum. Lýsandi lögtnál — eins og mörg af lögmálum líffræðinnar — eiga að lýsa veruleikanum og geta verið sönn eða ósönn, en skýrandi lögmál — þau sem gera vísindum kleift að skýra það sem frant fer eins og grundvallarlöginál eðlis- fræðinnar gera — eru ætluð til annarra hluta. „Ef við lítum á þau sem lýsingar á staðreyndum eru þau ósönn. Ef við leiðréttum þau til að þau verði sönn glata þau skýringarmætti sínum,“ segir Cartwright (s. 54). Sjá einkum s. 1-4 hjá Cartwright, þriðju ritgerð hennar „Do the Laws of Physics State the Facts?", s. 54-73, og sjöttu ritgerðina „For Phenomenological Laws", s. 100-127. Það er óvíst hvort Cartwright mundi taka undir allar fjórar kennisetningarnar (1 ’)-(4’) í meginmálinu, en hún stefnir í þá átt. 10 Sbr. Toulmin, Philosophy of Science, s. 78-80. Svo vill til að Cartwright tekur líka dæmi af lögmáli Snells. Sjá aðra ritgerð hennar „The Truth Doesn't Explain Much“ í How the Laws of Pliysics Lie, einkum s. 46-50. Hún leggur áherzlur á svolítið önnur atriði í rökræðu sinni en Toulmin gerir í sinni bók og ég geri hér.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.