Hugur - 01.01.1994, Side 104

Hugur - 01.01.1994, Side 104
102 Mikael M. Karlsson HUGUR Kjúklingar eru líklegir til að hafa vængi, Fagurgali er kjúklingur; þcss vegna er Fagurgali líklegur til að hafa vængi. Hér er líkindaþátturinn (tölulegi þátturinn) f'ólginn í umsögninni „líklega B“, og í ályktuninni er þessi umsögn síðan „aftengd" (detached) eins og rökfræðingar komast að orði. Slfk rökfræðileg meðferð á ályktunum um líkindi á við margvíslegan vanda að etja sem er víðkunnur meðal rökfræðinga. Einn vandinn er sá hversu myrk sú hugmynd er að vængjalaus Fagurgali, sökum vansköpunar, sé líklegur til að vera vængjaður.17 Síðari athugasemdin sem þörf er á um þá uppástungu að almenn sannindi — eins og „kjúklingar hafa vængi“ eða „tröllasúra hreinsar" — láti „líkindi“ í ljósi, er öllu mikilvægari frá okkar sjónarmiði. Hún er sú að þessi líkindagreining sé ekki trúverðug fyrirmynd ef við viljum greina alhæfar forskriftir. Alhæfu regluna sem bannar mann- dráp ber vissuiega ekki að orða á þá leið að flest manndráp séu bönnuð, eða sem svo; „forðizt meirihluta manndrápa“. Með þessum rökum mætti halda því fram að samanburður á alhæfum forskriftum og alhæfingum eins og „kjúklingar hafa vængi“ eða „tröllasúra hreinsar" sé ólfklegur til að varpa minnsta ljósi á það hvernig eða hvers vegna alhæfar forskriftir leiða ekki stranglega af sér sérhæfu forskriftirnar sem eru tilfelli þeirra. VI Orðin sem Aristóteles velur til að lýsa hinum einkennilega losarabrag á alhæfingum um orsakir — epi to polu eða „oftast nær“ — gefa okkur tilefni til að skilja þessar staðhæfingar sem líkindadóma. En af hinni eiginlegu greiningu hans á alhæfingum, eins og ég skil hana, er aðra sögu að segja. Aristóteles telur A og B tengd sem orsök og afleiðingu — þannig að það séu almenn sannindi að A valdi B — þá og þvf aðeins að A við ákveðin nauðsynleg skilyrði (sem eru fræðilega tilgreinanleg) leiði ævinlega til B, „nema eitthvað komi í veg fyrir það“. Þessi síðasti fyrirvari kemur oft fyrir hjá Aristótelesi. Hann 17 Ég er ekki að gefa til kynna að afleiðslusinni eigi engin svör við þessu. En þar sem ég held að undirstöður skoðana hans séu reistar á misskilningi, virðist mér ekki taka því að fara nánar út í röksemdimar með og móti í þessari ritgerð.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.