Hugur - 01.01.1994, Page 104

Hugur - 01.01.1994, Page 104
102 Mikael M. Karlsson HUGUR Kjúklingar eru líklegir til að hafa vængi, Fagurgali er kjúklingur; þcss vegna er Fagurgali líklegur til að hafa vængi. Hér er líkindaþátturinn (tölulegi þátturinn) f'ólginn í umsögninni „líklega B“, og í ályktuninni er þessi umsögn síðan „aftengd" (detached) eins og rökfræðingar komast að orði. Slfk rökfræðileg meðferð á ályktunum um líkindi á við margvíslegan vanda að etja sem er víðkunnur meðal rökfræðinga. Einn vandinn er sá hversu myrk sú hugmynd er að vængjalaus Fagurgali, sökum vansköpunar, sé líklegur til að vera vængjaður.17 Síðari athugasemdin sem þörf er á um þá uppástungu að almenn sannindi — eins og „kjúklingar hafa vængi“ eða „tröllasúra hreinsar" — láti „líkindi“ í ljósi, er öllu mikilvægari frá okkar sjónarmiði. Hún er sú að þessi líkindagreining sé ekki trúverðug fyrirmynd ef við viljum greina alhæfar forskriftir. Alhæfu regluna sem bannar mann- dráp ber vissuiega ekki að orða á þá leið að flest manndráp séu bönnuð, eða sem svo; „forðizt meirihluta manndrápa“. Með þessum rökum mætti halda því fram að samanburður á alhæfum forskriftum og alhæfingum eins og „kjúklingar hafa vængi“ eða „tröllasúra hreinsar" sé ólfklegur til að varpa minnsta ljósi á það hvernig eða hvers vegna alhæfar forskriftir leiða ekki stranglega af sér sérhæfu forskriftirnar sem eru tilfelli þeirra. VI Orðin sem Aristóteles velur til að lýsa hinum einkennilega losarabrag á alhæfingum um orsakir — epi to polu eða „oftast nær“ — gefa okkur tilefni til að skilja þessar staðhæfingar sem líkindadóma. En af hinni eiginlegu greiningu hans á alhæfingum, eins og ég skil hana, er aðra sögu að segja. Aristóteles telur A og B tengd sem orsök og afleiðingu — þannig að það séu almenn sannindi að A valdi B — þá og þvf aðeins að A við ákveðin nauðsynleg skilyrði (sem eru fræðilega tilgreinanleg) leiði ævinlega til B, „nema eitthvað komi í veg fyrir það“. Þessi síðasti fyrirvari kemur oft fyrir hjá Aristótelesi. Hann 17 Ég er ekki að gefa til kynna að afleiðslusinni eigi engin svör við þessu. En þar sem ég held að undirstöður skoðana hans séu reistar á misskilningi, virðist mér ekki taka því að fara nánar út í röksemdimar með og móti í þessari ritgerð.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.