Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Síða 12

12
haldsskólanemanna var óæskilegt blaður og stríðni. Einnig var mikið um að grín
væri gert að viðkomandi eða hann yrði fyrir óþægilegum athugasemdum, baktali,
fjandsamlegum viðhorfum og höfnun. Aftur á móti var einelti í formi líkamlegrar eða
kynferðislegrar áreitni mun sjaldgæfara. Það vekur athygli að kennarar voru einnig
virkir gerendur. Um fimmti hluti nemendanna taldi sig hafa orðið fyrir einelti frá
kennurum. Þegar kennarar lögðu nemendur í einelti var algengast að þeir gerðu grín
að viðkomandi eða hæddu hann. Mjög svipaðar niðurstöður komu fram í sænskri
rannsókn meðal framhaldsskólanemenda (El-Khouri og Sundell, 2005).
Rannsóknir sem gerðar hafa verið á einelti í framhaldsskólum benda til að það
líkist frekar einelti á vinnustöðum en í grunnskólum. Lítið er um líkamlegt einelti en
þeim mun meira um andlega eða félagslega áreitni eða hunsun. Þessar óáþreifanlegu
birtingarmyndir eru mögulega ástæða þess að talið hefur verið að einelti viðgangist
ekki í framhaldsskólunum. Þar sem skilgreiningar á einelti eru á reiki og óljóst í hvaða
mynd það birtist meðal ungs fólks er mikilvægt að byrja á að kanna hvernig þeir fram-
haldsskólanemendur sem lent hafa í einelti lýsa áreitninni sem þeir urðu fyrir, svo
betur megi glöggva sig á því í hverju einelti í þessum aldurshópi felst. Gera má ráð
fyrir að einelti þróist yfir í að verða óbeinna, duldara, félagslegra og tæknivæddara,
eins og fram hefur komið, með auknum þroska og aldri fólks.
Afleiðingar eineltis
Einelti getur haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrir þolendur, bæði andlega, líkamlega,
félagslega og í námi. Sálrænar og félagslegar afleiðingar eineltis eru mjög svipaðar
fyrir þolendur, hvort heldur er á unga aldri í grunnskóla eða síðar á ævinni, þegar út
á vinnumarkaðinn er komið. Streita, einmanaleiki, kvíði, þunglyndi, lítið sjálfstraust,
sektarkennd, sjálfsvígs hugleiðingar eða -tilraunir, fjarvistir og líkamleg vanheilsa eru
einkenni sem greinast hjá þolendum eineltis óháð aldri eða stöðu (Björkqvist, Öster-
man og Hjelt-Bäck, 1994a; Bond o.fl., 2001; Craig, 1998; Einarsen o.fl., 1998; Guðbjörg
Linda Rafnsdóttir og Kristinn Tómasson, 2004; Kaltiala-Heino o.fl., 1999; Quine, 1999;
Rigby, 1997, 2003). Konur virðast þjást meira en karlar af völdum eineltis (Bond o.fl.,
2001; Laymann og Gustafsson, 1996) og afleiðingar fyrir fullorðið fólk eru að sumu
leyti ólíkar því sem við sjáum hjá börnum.
Einelti hefur þau áhrif á vinnandi fólk að starfsánægja og starfsmöguleikar minnka,
svo og gæði fjölskyldulífs og almenn lífsgæði (Einarsen o.fl., 1998; Health and Safety
Authority, 2001; Quine, 1999). Eineltið teygir anga sína út fyrir veggi vinnustaðarins
og er talað um bylgjuáhrif í því samhengi. Vanlíðan því tengd leggst þá yfir daglegt líf
þolandans, fjölskyldu hans og nánasta umhverfi. Hátt í fjórðungur þeirra sem lenda
í einelti á vinnustað segja upp starfi og ógna þannig fjárhagslegu sjálfstæði sínu og
afkomumöguleikum fjölskyldunnar (Einarsen o.fl. 1998; Health and Safety Autho-
rity, 2001; Laymann, 1996). Oft er erfiðara að greina vandann hjá fullorðnu fólki því
með aldrinum minnkar vilji einstaklinga til að segja frá eineltinu og margir þolendur
þjást af skömm eða smán sem hrjáir þá lengi eftir að einelti lýkur (Lewis, 2004; Rigby,
1997).
Lítið er vitað um afleiðingar eineltis fyrir þolendur í framhaldsskólum. Í norsku
,,HÆGIST MEIN ÞÁ UM ER RÆTT“