Morgunn - 01.06.1941, Blaðsíða 67

MORGUNN
59
„Fást“. „Im Anfang vor die Tat“ (í upphafi var dáðin,
verkið), en er þó heimspekilega séð réttari, því að vilj-
inn er undanfari verksins. En þetta var nú útúrdúr.
Svo segir á bls. 277, að „Flóamönnum og Hornfirðing-
um er borið á brýn, að þeir stígi ekki í vitið“. Sama hefði
mátt segja um Fljótamenn, sbr. Bakkabræður (frá Bakka
í Fljótum) og vísuhelminginn:
Tvær eru sveitir, Flói og Fljót,
sem flestir saman jafna, —
— sökum heimsku íbúanna.
Út af hugleiðingum höf. (bls. 250 og áfram) um „karls-
kot og „kóngsgarð“ dettur mér í hug, að ævintýri af þeirri
tegund kunni að vera svo gömul, að þau séu eldri en Is-
lands byggð og í þeim speglist héraðs- og fylkiskong-
dæmið í Noregi fyrir daga Haralds hárfagra. Það er a.
m. k. mögulegt, og getur verið, að þetta sé einmitt skoðun
höf., en kemur þó ekki greinilega í ljós.
II.
Þá er ég kominn að aðalefni þessarar greinar, sem átti
að fjalla um Þjóðsögur og „dularfull fyrirbrigði“. Er
þá fyrst þess að geta, að höf. tekur réttilega fram mun-
inn á Þjóðsögunum um dulræn efni og sögum um dul-
ræna reynslu, sem eru frá fyrstu hendi, eða m. ö. o. milli-
liðalaust eftir sjónar- eða heyrnarvottum. Fer höf. um
þetta svofelldum orðum (bls. 7—8) :
„Gömul munnmælasaga segir frá því, að maöur sá svip.
Maður segir mér það sama í dag af sjálfum sér. Efnið ei'
líkt. Þó er er síðari sagan ekki þjóðsaga; til þess þarf
hún að ganga í munnmælum. Ef vel er, á ekki að vera
nægt að rekja röð heimildarmanna til upphafsmanusint ,
ef vel er, á sagan að bera merki þess, að hún gekk í munn-
mælum. Hins vegar skiptir ekki máli, hvort söguhetjan
er kunn eða ekki, nefnd réttu nafni eða ekki. Þannig cr
allur þorri dulrænna smásagna, sem Brynjólfur Jónsson
gaf út, ekki þjóðsögur, heldur frásagnir af dularreynslu