Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1947, Page 70

52
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
reynist honum þessi kona eins og
hún hefir reynst öðrum, sem til
hennar hafa sótt, margfreistuð
kona í raunum lífsins og hinn holl-
asti ráðgjafi. Hún bendir honum á
það, að ást hans á litlu stúlkunni sé
lífvænlegust til frambúðar, þann
neistann eigi hann að glæða og lifa
svo, að hann geti framvegis áunnið
sér ást hennar og traust. Með það
snýr kóngur til baka í ríki sitt,
breyttur og betri maður.
Þessi bók skipar svipað rúm í rit-
ferli Hagalíns eins og Gyðjan og ux-
inn meðal rita Kristmanns Guð-
mundssonar. í báðum bókum spegla
höfundarnir veraldarsögu samtím-
ans, og í báðum bókum leita þeir í
sálarfræði Freuds til skýringar
hlutunum — undir rós.
Herborg gamla í “Kirkjuferð'’
fellur á því, að hún hefir of mikinn
skerf af “mannlegri náttúru”, og sel-
ur sál sína fyrir paradís Símonar
beykis. Þeir karlarnir, Eiríkur og
Jósef, falla af því, að þeir eru af-
skiftir mannlegri náttúru, eru báð-
ir, eða a. m. k. Jósef, guðsgelding-
ar, eins og menn héldu alment að
Hitler væri —þar til það kom upp,
að hann giftist Evu Braun.— Nátt-
úran —eða ónáttúran— hjá þessum
vonbrigðamönnum snýst upp í póli-
tík og valdafíkn, og þeir skeyta
skapi sínu helst á mönnum, sem sjá
hvernig högum þeirra er háttað, eða
eru þeim á einn eða annan hátt
þyrnir í augum. Þannig fá þeir
karlarnir, Pétur veðurspámaður og
Egill tóbaksgníjari, að kenna á
reiði Eiríks af því, að þeir hafa vor-
kent honum að hafa komið að með
tóman skut, þar sem þeir hrósuðu
því, hafa dregið flyðrur og þorsk-
kindur í sínum kvennamálum.
Af því að stjórnvitringnum Jósef
þykir Egill gamli selja sér tóbakið
of dýrt, ræður hann því, að þeir fé-
lagar brennimerkja hann sem guð-
lastandi Gyðing, sýnilega í eftirlík-
ingu Júðahaturs þeirra Hitlers og
félaga, enda er óbeinlínis vitnað í
stjórnkænsku hans og Vilhjálms
gamla Þýzkalandskeisara. Þetta
virðist raunar heldur óíslenskulegt
bragð, og sýndist hefði legið nær
frá íslenskum sjónarmiðum, að
brennimerkja karlinn sem dansk-
an drjóla eða rússneskan kommún-
ista. Virðist mér þetta því einn af
þeim fáu stöðum, þar sem skín í bera
húsgrindina í þessari byggingu
Hagalíns. Þeir Eiríkur og stjórn-
vitringurinn hans taka svo höndum
saman við Rönku gömlu prófasts,
til að halda uppi hinum ströngu boð-
orðum Lúters og Vídalíns sem opin-
berum trúarbrögðum á hælinu, til
þess að halda lýðnum, “pakkinu”, í
skefjum.
Þessi veraldarsögulega grind er
annars mjög falin í sögunni með
þéttu tróði mannlýsinga og stíl-
skrúðs. Þarna er fjöldi fólks saman-
kominn, og þótt sumum sé lýst nokk-
uð yfirborðslega og utan í frá, þá
er líka mörgum manni og konu ger^
góð skil frá ýmsum sjónarmiðum,
bæði hið ytra og hið innra. Svo er
það með þá karlana Pétur og Egil>
svo með þau hjónin Þórarinn og
Guðríði, er hafa komist í krappar
hjúskapar-raunir, og loks er það svo
um hina ráðhollu og gestrisnu konu
í skúrnum, sem tengd er sögn
þeirra hjónanna, og boðar öllum-
sem hana sækja heim, hinn nýja