Hugur - 01.06.2004, Blaðsíða 110

io8
Sigríður Þorgeirsdóttir
eiga sér rætur í frumspekilegum skilningi sem afneitar vægi líkamleika í lífi
mannsins og gildi jarðnesks lífs heldur aftur af manninum.62
Þótt Nietzsche hafi kvengert frumspeki með því að lofa hið líkamlega og
hið jarðneskja er fráleitt að segja hann vera vin kvenna eins og hann lýsir
sjálfum sér í duttlungafullum tón.63 Það er hins vegar hægt að segja að hann
sé vinur hins kvenlega þegar það merkir þá eiginleika sem hafa verið tileink-
aðir konum í vestrænni hugmyndasögu. Nietzsche samlagaði þessa eigin-
leika hinni heimspekilegu hugsun í tilraun sinni til að leiðrétta ranghug-
myndir hefðbundinnar heimspeki um rökvit og sannleika. Með því að
samþætta eiginleika sem hafa verið eignaðir konum og körlum á þennan hátt
skapaði hann forsendur til að hætta að líta á þá sem andstæður í frumspeki-
legu og þekkingarfræðilegu tilliti. Það er jafnframt forsenda fyrir því að
komast út yfir tvíhyggju yfir í fjölhyggju. Það er söguleg kaldhæðni að jafn
harðsnúinn kvenhatari og Nietzsche geti að þessu leyti verið sagður vera
femínískur, and-femínískur heimspekingur vegna þess að hann viðurkenndi
gildi eiginleika og sérkenna sem hafa í hefðinni verið eignuð konum og hafa
af þeim sökum lengst af verið lítils metin.
Abstract
Nietzsche’s Critique of Platonic Metaphysics
in light of sexual difference
„Nietzsche and women“ - what a mess. Nietzsche may not have been deeply
interested in real women, and he certainly despised the feminists of his time.
He was however very keen on using women and the womanly as metaphors.
All kinds of female figures show up in his gallery of the sexes. They range
from brainless breeders and husband’s aides to wise old women, from fem-
inists who want to be like men to bold figures who represent the womanly
as the Dionysian notion of life itself. These more or less cliché type figures
have an instrumental value in Nietzsche’s critique of duahstic metaphysics in
the platonic tradition. The reason is that women have in the history of
Western philosophy represented the negative side of the duality of the sex-
es. Since women have been seen as being closer to nature they have repres-
ented the body and emotions as opposed to men who have represented mind
and reason. This opposition of the sexes goes hand in hand with metaphys-
ical dualities in the platonic tradition of being and appearance, truth and lie,
body and soul. This paper undertakes an analysis of Nietzsche’s use of me-
taphors of women in his criticism of dualistic metaphysics and in his attempt
to overcome it with his elaboration of a post-metaphysical, pluralistic Dion-
62 Rétt er að hafa í huga að gagnrýni Nietzsches á platonska frumspeki beinist ekki síður að kristilegri
heimsmynd (scm byggir á tveggja heima kenningu platonisma) að því leyti sem hann taldi hana lofa
handanheima á kostnað hins jarðneska.
Fricdrich Nietzsche, Ecce Homo, „Hvers vegna ég skrifa svo góðar bækur“, KSA 6, 305.
63