Hugur - 01.06.2004, Blaðsíða 152
Jacques Bouveresse
150
ekki. Segja má að þessi tákn leiki hlutverk sín vegna ákveðinna venjubund-
inna atferlishátta.“24 Það eru því tilfelli þar sem venjan kemur á undan
tungumáls-habitusnum og önnur, líkast til fleiri, þar sem venjan er einungis
aðferð til að nefna hinn áunna tungumáls-habitus.
*
Bourdieu lýsir habitushugtaki sínu sem „afurð holdgervingar hlutlægrar
nauðsynjar":
Habitusinn, nauðsyn sem gerð hefur verið að dygð, getur af sér
stjórnlistir sem reynast vera hlutlægt lagaðar eftir aðstæðunum enda
þótt þær séu hvorki afiirð meðvitaðrar sóknar eftir skýrum mark-
miðum í ljósi viðeigandi meðvitundar um hlutlæg skilyrði né afurð
vélrænnar orsakabundinnar ákvörðunar. Breytnin sem stjórnast af
tilfinningunni fyrir leiknum virðist hafa öll þau einkenni skynsamrar
breytni sem dregin væru upp af hlutlægum áhorfanda er hefði yfir
öllum nauðsynlegum upplýsingum að ráða og hefði þær á valdi
skynsemi sinnar. Engu að síður hvílir hún ekki á skynseminni. Það
nægir að huga að augnabliksákvörðunum tennisleikarans sem hleyp-
ur í átt að netinu til að skilja að hún á ekkert sameiginlegt með hinni
yfirveguðu útleggingu sem þjálfarinn setur fram að lokinni grein-
ingu til að skýra hana og leiða af henni miðlanlega lærdóma.25
„Leikurinn“, bætir hann við, „er vettvangur innri nauðsynjar sem er jafnframt
innri rökvísi [...] og tilfinning fyrir leiknum er viss tegund þekkingar á þess-
ari nauðsyn og þessari rökvísi.“26
Það er heldur ósennilegt að yfirfæra megi þann skilning á habitus sem
Bourdieu vísar hér til beint yfir á tungumáls-habitusinn sjálfan, þ.e. að habit'
usinn sé holdtekja hludægrar nauðsynjar. Það sem yfirleitt nefnist reglur sam-
félagsleiksins er frá sjónarhóh Bourdieus náskylt habitusnum eða hinni fé'
lagslegu stjórnlist. Eins og hann segir (með réttu að mér virðist) er „tal um
reglur í félagsvísindum oft leið til að hylja eigin vanþekkingu.“27 En í tilfelli
tungumálsins eru reglur greinilega eitt og stjórnlist og habitus, þar sem nauð-
synjar tjáskiptanna holdgervast, annað. Frá sjónarhóli Wittgensteins væri úti'
lokað að halda því fram að málfræðireglur, í þeim skilningi sem hann notar
orðið, séu holdgerving einhverrar hludægrar nauðsynjar. Hugmyndin um
sjálfstæði málfræðinnar felur einmitt í sér að reglurnar eða — kjósi maðuí
heldur - tungumáls-habitusinn sem samsvarar þeim gefi enga undanfarandi
Ludwig Wittgenstein, Wittgenstein's Lectures, Cambridge, 1932-1935, Oxford, B. Blackwell, 1979,s-
89-90.
25 Pierre Bourdieu, Choses dites, s. 21.
26 Sama rit, s. 81.
27 Sama rit, s. 90.