Hugur - 01.06.2004, Page 169

Tvœr ráðgátur um eiginleika
167
að segja að annað hvort sé eitthvað einfaldlega staðreynd eða ekki, líkt og við
seg)um að staðhæfing sé annað hvort sönn eða ósönn. Þótt sumar staðreynd-
lr séu á einhvern hátt háðar því sem gerist í hugarheimi okkar þarf það ekki
að gefa til kynna að þær séu á einhvern mikilvægan hátt frábrugðnar öðrum
staðreyndum og þannig getur áhersla á greinarmun á hlutlægum staðreynd-
um og huglægum verið villandi. Með öðrum orðum þýðir þetta að markleysa
Se að tala um einhvern mun á hlutlægum og huglægum staðreyndum; stað-
reyndir eru einfaldlega staðreyndir.
En sé greinarmuni á hlutlægum og huglægum staðreyndum hafnað er auð-
vitað fráleitt að gefa sér að greinarmunur á hlutlægum og huglægum eigin-
Eikum hljóti að byggjast á fyrrnefnda greinarmuninum. Heillavænlegra væri
að leita annarra leiða til að ganga úr skugga um hvort þessi greinarmunur á
tvenns konar eiginleikum fái staðist. Og ef við gefum okkur þá skilgreiningu
Sem upphafiega má lesa út úr grein Rosens, að huglægar staðreyndir séu þær
Sem eru háðar hugrænum viðbrögðum eða einhverju slíku hvort sem það
itefur nú einhverja djúpa frumspekilega merkingu eða ekki, þá er ekki að sjá
að Rosen hafi hrakið þær sem grundvöll fyrir huglæga eiginleika.
Annað mikilvægt atriði hefur ekki verið nefnt enn. Deila má um hvort
þeir eiginleikar sem gætu kallast huglægir eigi alltaf að vera afstæðir við að-
stæður, stund og þann sem skynjar eða fellir dóminn, eða hvort hægt sé að
^ta á þá sem algilda á einhvern hátt. Eins og dæmi Rosens af geimveru-
mannfræðingum sem rannsakaði mannlega fyndni bendir til má líta svo á
að eitt sé fyndið-fyrir-mannfólkið og að annað sé fyndið-fyrir-geimverurn-
ar- Þetta má jafnvel búta enn frekar niður þannig að eftir standi að tiltekinn
þfutur sé fyndinn-fyrir-Gumma-í-dag og annar sé fyndinn-fyrir-Möggu-á-
utorgun. Það að eitthvað kæti Gumma í dag er þá eins og hver önnur stað-
reynd og engin ástæða til að veita henni sérstaka meðhöndlun. Þá mætti
halda því fram að ekki sé hægt að segja um eitt né neitt að það sé einfald-
'eSa fyndið, það geti aðeins verið fyndið-fyrir-x-á-t. Viðhorf af þessu tagi
tuú til dæmis finna hjá Brian McLaughlin (2003) þar sem hann setur fram
sÞka kenningu um liti.
Ef gengið er út frá ofangreindu viðhorfi um alla eiginleika sem talist geta
uuglægir þarf ekki að gera ráð fyrir skiptingu í mismunandi gerðir stað-
reynda. Það er þá eins og hver önnur staðreynd að hlutur búi yfir slettni-fyr-
lr'Slyttin-í-dag en engar staðreyndir eru til um að nokkur hlutur búi yfir
ffettni almennt. Helsti gallinn við þetta viðhorf er kannski sá að þetta virð-
lsj á skjön við það hvernig við tölum yfirleitt. Við segjum ekki „þessi brand-
'lri er fyndinn fyrir mig núna“ heldur einfaldlega að hann sé fyndinn. Reynd-
ar er okkur flestum ljóst að við deilum ekki öll sömu hugmyndum um það
Vað er fyndið og að okkur getur þótt eitthvað fyndið í dag sem okkur finnst
ekkert fyndið á morgun. Samt sem áður eignum við brandaranum þann eig-
juleika að vera fyndinn í stað þess að líta svo á að fyndnin sé einungis eitt-
Vað sem við finnum fyrir. Ef til vill eru hversdagslegar hugmyndir okkar um
vndni eilítið mótsagnakenndar.