Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 16

148
HELGAFELL
fjöll. Þegar ég var að alast upp voru fjöllin
lífsnauðsynleg leiktjöld, ef ekki sjálfur leikur-
inn. En heyrðu góði, heldurðu ekki að ung-
dómurinn í dag sé hættur að horfa á fjöll?
— Ég veit ekki. En af hverju ertu svona
besetinn af fjöllum?
— Ég er ekki besetinn af fjöllum, en mér
finnst þau persónur með sinn sérstaka kar-
akter. 011 náttúrufyrirbrigði eru persónur í
mínum augum. Það er ekki til sá grottapollur,
að hann hafi ekki eitthvað persónulegt við
sig. Nú, þarna blasir við Öræfajökull í 70 km
fjarlægð, en það gerir hann bara ennþá merki-
legri og leyndardómsfyllri. Og skýjafarið yfir
þessum flóum og fjöllum og í kringum þau,
einkennilegu ljósbrotin, sem stöfuðu stundum
niður á bungurnar á Öræfajökli og mynda
síbreytilega liti og form, þessi bók náttúrunn-
ar var lífið og andlegheitin í fátækt og fásinni.
Um bjarta Jónsmessunótt las ég fyrsta sinni
ástarsögu, og þá voru purpuraský á jöklin-
um. Stundum hafði þetta allt svo djúp áhrif
að ég gekk í leiðslu, þegar ég var sendur milli
bæja og rankaði ekki við mér, fyrr en ég var
kominn framhjá. Ég var í sveit í Holtum á
Mýrum, og eitt sinn sagði húsmóðirin, Guð-
rún Benediktsdóttir, að börn, sem gengju um
svona í leiðslu yrðu alltaf prestar: — Þú verð-
ur prestur, svona var Gunnar bróðir minn,
sagði hún og liló. Hvert þó í hoppandi, eða
þá frægur rithöfundur í Rússlandi! (hugsaði
ég). Hún var góð kona. Ég var hjá henni,
þegar ég var 11 ára. Ástæðan var sú, að faðir
minn, Guðni Jónsson, átti litla grasnyt og
þurfti að sækja hey langar leiðir yfir Horna-
fjörð. Honum fannst ekkert gagn í þessum
krökkum: — Það borgar sig ekki að flytja
mat í þá alla þessa leið, sagði hann, og þá
var ég sendur að Holtum og á aðra bæi síðar.
Faðir minn var mikill dugnaðarforkur.
Hann dó svo að segja uppistandandi og án
æðruorðs. Hann var geðríkur maður og ég
virti hanu mjög.
— Og hann hefur alið þig vel upp?
— Elskan mín góða, þetta var ekkert upp-
eldi, þetta var strangleikinn uppmálaður. Þau
voru ákaflega duglegar manneskjur bæði tvö
og höfðu alltaf nóg fyrir sig að leggja. Það
var margt gríðargott um karlinn. Ef menn
gerðu honum greiða, var hann að borga hann
alla ævi. Það sagði mér útgerðarmaður á
staðnum, að einu sinni hefði faðir minn komið
til sín og spurt sig, hvort hann gæti selt sér
nokkra faðma af dreginni línu í tein á net.
Hann sagðist hafa gert þetta, því hann hefði
átt línu, sem var honum einskis virði og hafði
raunar fleygt: — Ég tók ekkert fyrir þetta,
sagði útgerðarmaðurinn, en á ég að segja þér,
hann var alla ævi að borga mér þennan
spotta.
En við vorum að tala um bækur áðan. Ég
tók eftir því í gamla daga með menn fyrir
austan, að lífsbaráttan var svo hörð og tíma-
frek, þegar þeir voru upp á sitt bezta, að þeir
gátu ekki litið í bók. En þegar þeir fóru að
eldast, var ástandið orðið miklu betra, og
þá lögðust þeir bókstaflega í bækur og blöð.
Þetta var sorglegt, því lífið var gengið þeim
úr greipum og of seint að fara að mennta sig
á grafarbakkanum. Ég man eftir því að vinur
minn einn og gamall karl þarna austurfrá,
lentu einu sinni í karpi um pólitík og þóttist
karl vita töluvert um þá hluti: — Nú les ég,
góði minn, það skaltu vita, nú les ég! Ég er
orðinn gigtveikur og get lesið, lesið, lesið,
sagði karlinn.
Ég fann, hvað blessaður karlinn blekkti
sjálfan sig, því hann las aðallega dagblöð eins
og Vísi, og þú þekkir nú andhitann þar.
En svona var þetta í þá daga, þegar gigt-
veiki var forsenda þess að menn gætu lesið.
Jæja góði, af þessu geturðu séð, að ég er
svona smáþorpsmaður, eins og litli Jón með
látunum. En þú mátt ekki halda að það sé
öfundsvert. Þegar ég er laus við Hornafjörð,
finnst mér ég sjá hvað liann er slæm uppeldis-
stöð og eins er um aðra álíka staði. Líttu
bara á suma góðborgarana okkar, það má
þekkja þá úr. Taktu eftir börnum fyrirmanna
úr þessum smáþorpum. Þetta er ekki vont
fólk, en það líður undir því að hafa verið
stórt fólk á þessum stórlitlu stöðum. Þetta
á kannski ekki endilega við mig, því ég hafði
ekki úr neinum söðli að detta, en er þó eitt-