Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 18

150
HELGAFELL
sæll, góði. Þess vegna segi ég nú: Komdu
margblessaður og vertu velkominn.
Ég sagði:
— Þetta er mikill misskilningur hjá þér.
Ég hef aldrei bannað þér að gera eitt né neitt.
.Heldurðu ekki að þú ruglir mér saman við
Jón Leifs, eða talar þú ekki við hann á hverj-
um degi, síðan þú varðst forseti?
Svavar brosti og sagði:
— Sæll góði.
Og svo gengum við inn í stofuna, fengum
okkur sæti og hann fór strax að tala um list
og fordóma:
— Fólk á að kaupa myndir, sem það getur
ekki fellt sig við, sagði hann. Það er jafn-
nauðsynlegt og að setja joð í sár. Það er at-
hyglisvert, að maður sem sker sig í fingur
með óhreinum hnífrata setur ekki sykurmull
í sárið heldur joð. Aður fyrr var salt sett
í sár, stundum var jafnvel haft gall með.
Menn skilja að það getur verið nauðsynlegt
að svíði í sár, en ef málverk eða ljóð eru
annars vegar, þá vilja menn ekki annað en
sykurvatn. Foreldrar hafa mikla löngun til
að þröngva sínum smekk upp á börn sín, en
það er engu minna ofbeldi en t. d. að þrengja
stjórnmálaskoðunum upp á fólk. A foreldr-
unum hvílir mikil ábyrgð, þegar þau velja
börnum sínum listaverk. Þeir eiga alls ekki
að hugsa um, hvaða list sé að þeirra geði.
Þeir eiga að minnast þess að listirnar breytast
eins og fólkið. Fyrr meir fengu botnlanga-
sjúklingar masaða rottuhala, því sú var skoð-
un manna að þeir væru bezta lyfið við þeim
kvilla. En nú duga þeir ekki lengur, a. m. k.
hefur maður ekki heyrt þess getið, að þeir
séu gefnir við lífhimnubólgu, ef pensillín er
við höndina. Við eigum ekki að leitast við
að fá það staðfest, sem við þekkjum, held-
ur hitt sem við þekkjum ekki, og kappkosta
að rækta þetta unga fólk, sem eitthvert geð
er í, og gera það ekki að andlegum kryppling-
um í okkar mynd.
— Þegar þú byrjaðir að mála í Höfn, hafa
verið miklir fordómar þar, ekki síður en hér.
Mig minnir þú hafir sagt sögu af því í út-
varpi um daginn.
— Jú, alveg rétt. Fyrsta afstraktsýningin,
sem ég tók þátt í þar í borg, var haldin í
Charlottenborg og ég held það hafi verið með
fyrstu afstraktsýningum í Danmörku. Þetta
var stór sýning með fjölda málverka og voru
þau flest í módernískum stíl. Dag nokkurn
í byrjun sýningar komu tveir stórvirðulegir
forstjórar, stönzuðu í ganginum og horfðu
á málverkin um stund, síðan snýr annar sér
að einum okkar og segir: — Er þetta list? —
og benti á eitt af málverkunum, sem héngu
á forstofuveggnum. Málarinn fór auðvitað
hjá sér en sagði þó: — Jú, það ætla ég.
Þá gretti forstjórinn sig og segir: — Já, ein-
mitt. En það get ég sagt yður, ungi maður,
að ef þetta héngi á kamrinum mínum, mundi
ég fjandinn hafi það fara út í skóg að skíta.
Já, ég segi þér satt, svona var nú þetta góði
í þá daga, en eitthvað hefur það nú lagazt
upp á síðkastið.
— Hvernig þótti þér annars í Kaupmanna-
höfn?
— í Kaupmannahöfn? Ætli það sé ekki
dálítið vandmeðfarið? Sannleikurinn er sá, að
ég vildi ekkert nema gott eitt segja um þetta
fólk, sem ég var gestur hjá árum saman. Það
tók mér vel, ekki get ég annað sagt. Mér
hefur stundum dottið í hug, hvort sá fugl sem
er hásari en allir hinir hafi einhvern sjarma,
eða þá að mér hafi verið tekið svona vel í
Danmörku fyrir það eitt að tala illa dönsku.
Mér hefur alltaf fundizt íslendingar gjóta út
undan sér augunum, þora helzt ekki að talast
við og vera frjálsir og óþvingaðir í sínu geði.
Það er alltaf einhver andskotans tortryggni,
sem lúrir á bak við allt. Auðvitað hefur þetta
lagazt mikið í seinni tíð og þið, þessir ungu
menn, eigið erfitt með að skilja þetta. Hugs-
aðu þér bara fyrir 1935 hefðum við ekki getað
talazt við, þú ungur íhaldsmaður og ritstjóri
Morgunblaðsins, slíkt úrhrak af manni og
vemmilegheit, ég kommúnisti, róttækur mað-
ur og framtíðarinnar riddari. Nei, maður hefði
ekki talað við slíkan mann sem þig. Þegar
ég kom til Danmerkur fann ég að þessi andi
ríkti alls ekki þar og nú er hann að deyja
út hér heima sem betur fer. A ég að segja