Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 90

220
HELGAFELL
En Hannes Pétursson er of sterkt og
smekkvíst skáld til að fara sér oft að voða
á þennan hátt. Yfirleitt eru persónugerv-
ingar hans ósvikinn þáttur í myndsköpun
lians. Þeir gefa kvæðum hans víða væmn-
islausan innileik. Allt um það virðist mér
aukin tilhneiging hans til að persónugera
táknræn um vissa breytingu á skáldskap
hans, sem ekki sé að öllu leyti ákjósanleg.
Ég held, að ég geri ekki Hannesi Pét-
urssyni rangt til, þó að ég segi, að síðari
bók hans sé ekki jafngóð hinni, og vona
að minnsta kosti, að ég sé ekki haldinn
þeirri gömlu bókmenntalegu þjóðtrú, að
önnur bók höfundar hljóti jafnan að vera
síðri hinni fyrstu. Ef ég ætti við, að I sum-
ardölum væri einungis síðri útgáfa af
Kvæðabók, væri málið að líkindum ein-
falt: skáldið hefði þrotið erindið ellegar
liann fullnægði ekki keipum ritdómara um
eitthvað „nýtt“ í hverri bók. Mér virðist
hins vegar skáldskapur lians hafa að ein-
hverju leyti breytt um eðli, þó að breyting-
in sé ekki augljós, og ýmis einstök kvæði
gætu verið í livorri bókinni sem er.
Umhverfi kvæðanna er nú þrengra. Mest
ber á myndum úr íslenzku veðurfari, al-
kunnu sveitalandslagi, litlu sjávarþorpi.
Bygging eða hugsun kvæðanna er þannig
að sönnu myndræn, en maðurinn gengur
oftar fram fyrir skjöldu en áður: kvæðin
eru opnari, lýrískari og persónulegri en
var. Skáldið leggur meira kapp á en fyrr
að gera mönnum ljóst, hver hann sé og
hvernig hann yrki. Að minnsta kosti þrjú
kvæði, Orðin sem ég aldrei finn, Talað við
laufgað tré og tíunda kvæðið í Söngvum
til jarðarinnar, fjalla beinlínis um vinnu-
brögð hans og viðhorf til listarinnar. í síð-
astnefndu kvæði gefur hann mjög opin-
skáa yfirlýsingu um lífsviðhorf sitt:
Ég nýt ekki til að neyða tímann úr stað,
nýt ekki til að gleyma.
Þyrstum huga safna ég lífinn saman
í sérhverri hreinni nautn: í lestri, í kossi —
svo allt verður tilfinning, dýrmæt og daglega ný.
Mér skilst að síðasta línan geti jafnframt
verið stefnuyfirlýsing fyrir ljóðagerð hans
í þessari bók: eðli Ijóðanna.
I þessu viðliorfi, þessari skáldskapar-
gerð, felst við hvert fótmál sú freisting að
verða of persónulegur, sjálfum sér eftirlát-
ari en hollt er. Mér virðist Hannes hafa,
samkvæmt þessu viðhorfi, slakað á sínum
dýrmæta og sérstæða hæfileika til að hugsa
í skynjunum, veitt sér á köflum léttar
mvndsköpun sína, svo að hún vill snúast
frá myndrænni hugsun í dálítið fjarlægan
symbólisma, samanber til dæmis Vísur um
rjóðan munn:
I.
Munnur þinn kemur
inn í morgunbirtuna
þar sem við hvílum saman
eftir svarta nótt:
rauð lilja
á lygnu straumvatni,
tandurhreinuni læk
langt innan úr skógi.
II.
Rauð ferja
á rjómalygnum sjó —
Berst ég með lienni áralaust
til ókunnra skerja.
Og um leið og skáldið gerir sér far um að
„opna“ ljóð sín meir en áður, veita inn í
þau opinskárri tilfinningu, „dýrmætri og
daglega nýrri“, virðast mér þau glata
nokkru af þeirri fyllingu, andlegu festu og
rökskynjun, sem einkenndi fyrri bók hans.
Og það er gömul reynsla skálda, að hin
„daglega nýja“ tilfinning svíkur oft það,
sem hún gefur fegurst loforð um: ferskleik
og fjölbreytni. Og þá þarf að fara að búa
þessa eiginleika til.
Þessar athugasemdir mínar eru annars
ætlaðar fremur sem ábending um hættu,
sem mér virðist vofa yfir skáldskap Hann-
esar, eins og stendur, en sem bein gagn-
rýni á kvæðin. Eg vildi að lokum vitna í
kvæðið um Kóperníkus úr fyrri bókinni,
ef ég gæti skýrt sjónarmið mín frekar, því
að mér finnst það bæði eitthvert allra bezta