Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 91

BOKMENNTIR
221
kvæði Hannesar og til fyrirmyndar um
góðan skáldskap:
Á kvöldin undir kveiktu tungli og stjörnum
koma þeir heim af ökrunum; lágan óm
ber vindur frá klukku, er álútu höfði og hljóðir
halda þeir stiginn hjá veðruðum róðukrossi
með feðranna gömlu gnúðu amboð á herðum
en glaðir að allt skuli bundið svo föstum skorðum:
sjá þarna er tungl og vindar, hér vegur og lilóm.
Þeir vita ekki að liann sem heilsar þeim oft á daginn
hjó þessa jörð af feyskinni rót og henti
sem litlum steini langt útí myrkur og tóm.
Flestir kostir Hannesar koma hér fram
og eru í rauninni ósundurgreinanlegir, eins
og vera ber. Tilfinning kvæðisins er öll
myndræn. og af því að hún er rétt og örugg,
gerir engin einstök mynd tilkall til óskiptr-
ar athvgli, svo að hún trufli eða dragi frá
kvæðinu í heild eins og því miður vill oft
verða með „afburðasnjallar“ myndir. Það
er engin freisting að fara með brot úr kvæð-
inu, kvæðið þarf að segjast allt í einu. Samt
er einstakur unaður fólginn í því að gera
sér grein fyrir þeirri skáldlegu fundvísi,
sem bregður upp svo fullnægjandi mynd
af heimsskoðun manna fyrir daga raunvís-
indanna með jafn-fáum og dásamlega ein-
i'öldum táknum: „veðraður róðukross“,
„gnúin amboð“, „sjá, þarna tungl og vind-
ar“ (samanber myndir á fornum heims-
kortum). I síðustu þremur línum kvæðis-
ins, sem samsvara hefðbundnum niður-
stöðulínum venjulegrar sonnettu, umhverf-
ir skáldið þessari mynd með annarri, sem
hann hefir verið að undirbúa allt kvæðið.
Hin nýja mynd er það djörf, að hún færi
forgörðum, ef dramatísk uppsetning kvæð-
isins væri ekki örugg frá byrjun. Skáldið
upplifir heimspekilega atburði, heimspeki-
lega þróun eins og raunverulegt líf. Sá, sem
getur ort slík kvæði, en breytir samt um
skáldskaparstíl, skyldi vera viss í sinni
sök. En á hinn bóginn má ætla, að skáld,
sem yrkir einmitt þessa tegund ljóða svo
vel, fari fullvel nærri um það sjálfur, hvað
hann má ætla sér.
Ég minnist aftur þess, sem ég gat um í
upphafi, að einhverjir hefðu haft orð á því,
að þroski Hannesar væri of fullorðinslegur
í fyrstu bók hans. Til þess að vera viss um
að gera þeim ekki alveg rangt til, leyfi ég
mér að gizka á, að þeir hafi í raun og veru
ekki saknað þeirrar vanlíðunar, tilfinninga-
semi eða ærsla, sem þykir eiga að tilheyra
Ijóðum ungra skálda, lieldur annars konar
sársaukakenndar, sem er yfirleitt ekki
æskumerki, heldur kemur með aldri:
Eg kvíði að heyra liaustvængsins snögga þyt.
Eða:
Svo rís um aldir árið hvert um sig,
eilífðar lítið blóm í skini hreinu.
Mér er það svo sem ekki ueitt í neinu,
því tíminn vill ei tengja sig við mig.
Hannes yrkir mjög oft um hverfulleika
og með ósvikinni tilfinningu. En sú per-
sónulega sársaukakennd, sem gerir ofan-
greindar línur Einars og Jónasar allt að
því óþolandi sterkar, er ekki að verki í
ljóðum hans. Ég get engu spáð um, hvort
liún eigi eftir að gera vart við sig þar, og
það væri algjörlega óréttmætt að krefjast
liennar. En hún á þar innangengt.
K. K.
Fundið lausnarorð
Selma Jónsdóttir: Býzönzk dómsdagsmynd í
Flatatungu. — Almenna bókafélagið 1959. —
Selma Jónsdóttir listfræðingur hefur skrifað
og gefið út á íslenzku og ensku samtímis
doktorsritið Býzönzk dómsdagsmynd í Flata-
tungu. Ritið kynnir merkilegt efni og út.koma
þess er athyglisverður viðburður á sínu sviði.
Því skal þess getið hér nokkrum orðum, en
ýtarlegri athugasemdir mun ég birta í Árbók
fornleifafélagsins 1960.
Árið 1923 eignaðist Þjóðminjasafnið 13 búta
af fornum fjalviði, sem á eru ristar merkilegar
og sérkennilegar myndir, sýnilega leifar af
stóru verki með einhvers konar sagnrænu inn-
taki. Fjalirnar höfðu verið í Bjarnastaðahlíð