Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 19

„FRJÁLST ER í FJALLASAL"
151
þér dálitla sögu, sem sýnir þetta í sæmilegu
ljósi. Framsóknarmaður og Sjálfstæðismaður
í Oræfum voru nágrannar en höfðu aldrei
talazt við út af stjórnmálum. Allir héldu að
þetta mundi nú lagast, þegar flokkarnir
mynduðu saman ríkisstjórn. En viti menn:
Báðir sátu sem fastast við sinn keip!
— Það hefur stundum verið erfitt í Kaup-
mannahöfn?
— Já, það var stundum erfitt.
— Og enn erfiðara fyrir Astu heldur en
þig — að vera gift listamanni í þokkabót.
— Það hefur gengið á ýmsu, skaut Asta
inn í samtalið á leið sinni í gegnum stofuna.
En Svavar sagði.
— Þær eru svona þessar kellingar.
Ég sagði:
— Þið hafið auðvitað haft kakkelovn í
Kaupmannahöfn ?
Svavar sagði:
— Jú, það veitti stundum ekki af, en þú
varst að tala um vandkvæðin á því að vera
gift listamanni. Starf listamannsins og hæfi-
legt peningaleysi skapa fjölmörg próblem og
ég held það hljóti að vera þroskavænlegt fyrir
ungar stúlkur að hafa próblem að glíma við
og þurfa að velta eyrinum fyrir sér. Það getur
verið erfitt, en ef konan dugar, hlýtur það að
vera skemmtilegt eftir á. Hugsaðu þér bara
tómleikann í því að gera ekkert annað en
fleygja út peningum í allar áttir. Heldurðu
að það sé ekki skemmtilegra að þurfa að glíma
við sín próblem og taka þátt í þessari bar-
áttu við hlið manns síns og standa sig. Hvað
er skemmtilegra? Þetta er ekki bara sár fá-
tækt, innantómt andlaust helvítis basl, þar
sem aldrei er hugsuð ærleg hugsun. Ég skal
segja þér góði, að það er nefnilega ekki sama,
hvernig menn svelta: Lyftu mér lengst í hæð,
lifandi guð!
— Fátæktin var þín fylgikona í Höfn?
— Eigum við nokkuð að vera að minnast
á hana? Mér leið alltaf nokkuð vel, get ég
sagt þér, ég held ég sé ekki vílsamur maður.
Og sá sem á góða Ástu þarf enga fylgikonu.
Ég fór með 250 krónur í vasanum til Kaup-
mannahafnar 1935 og var þar eitthvað á
þriðja ár, án þess að koma heim. Einhverja
peninga sendu þeir mér, faðir minn og elzti
bróðir, en það var stundum þröngt í búi. Ég
minnist þcss fyrsta sumarið að ég sá fram á
að ég yrði að láta mér nægja 6 aura á dag að
lifa á. Þá kostaði hálft franskbrauð 12 aura,
svo ég ákvað að borða helminginn af hálfu
franskbrauði á dag. Á þessu lifði ég svo, þó
ekki nema hálfan mánuð, þá fékk ég tauga-
áfall og fylgdi því mikil hræðsla, og ég varð
kaldur öðrumegin. Ég liélt fyrst að þetta væri
hjartaslag. Ég þekkti þá engan í Kaupmanna-
höfn, því Þorvaldur og Jón Engilberts voru
ekki í bænum. Þeir höfðu víst skroppið eitt-
hvað út á landsbyggðina, að ég held. En þá
kom óvænt hjálp frá Skúla Þórðarsyni. Hann
gat organiserað sölu á mynd. Ég hafði ráfað
út á Kóngsins Nýjatorg, þegar ég fór að hress-
ast og settist á einn af þessum ræflabekkjum,
sem Eggert Stefánsson kallaði svo. Auðvitað
gekk Skúli þarna um á leið sinni á Svakann
og ég er ekki viss um nema það hafi bjargað
lífi mínu, því hann gat selt fyrir mig mynd
á 125 krónur og fyrir þessa peninga gat ég
farið í pensjónat, hvorki meira né minna.
Lengst af hafði ég fyrsta árið mitt í Höfn
eina vinnustofu, en ekkert í hana, og lá á
gólfinu með eina voterprúfkápu ofan á mér,
sem Eggert Stefánsson hafði gefið mér, því
hún var rifin frá klauf og upp úr og ónothæf
en ágæt til að liggja undir henni. Annars átti
Eggert ekki síður bágt en ég og barðist í
bökkum. Ég hafði hitt Eggert áður hér í
Reykjavík hjá Kjarval. Það var á þeim ár-
um, þegar ég var að gapa upp á Kjarval og
hafði lítið annað fyrir stafni. Þá sé ég þarna
eitt sinn þetta monúmentala mannfjall og
mér er minnisstætt, hvernig hann talaði við
Kjarval. Ég man hann sagði: — Elsku vinur,
mikið er ég hamingjusamur yfir því að það
er enginn, sem hefur sagt: Þú hefur góðan
penna! Þegar einu sinni hefur verið sagt: Þú
hefur góðan penna, þá er búið með mann,
maður er ekki til lengur. Það er sem sé manns
gvuðdommlega hamingja, að enginn hefur
uppgötvað mann.
Kjarval gekk dálítið snúðugt um gólf en