Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 71

ÞINGVALLAFUNDUR 1873
201
engin rök til að ætla, að Jón hafi verið ósam-
þykkur niðurstöðum fundarins. Að vísu hafi
eitthvað verið deilt á fundinum, en ekki geti
komið til mála, að Jón Sigurðsson afneitaði
rétti íslendinga til konungstengsla einna eins
og Víkverji gefi í skyn. Hins vegar hafi hon-
um ef til vill þótt nefndin ganga fulllangt í
starfi eins og fundinum bæri löggjafarvald.
Þá telur dr. Páll, að töluverður fótur hljóti
að vera fyrir frásögn blaðsins urn deilur
þeirra Jóns Sigurðssonar og nafna hans frá
Gautlöndum, en þær deilur liafi líklegast eink-
um verið um búning tillagnanna, Jóni Sigurðs-
syni liafi fundizt fullmikið frumvarpsform á
þeim. Loks telur dr. Páll, að rétt sé hjá blað-
inu, að Jón Sigurðsson hafi skorazt undan
sendiförinni.
Hins vegar telur liann, að tilgangur blaðs-
ins hafi verið að gera sem mest úr ágreiningn-
um og draga Jón Sigurðsson sem lengst frá
fylgismönnum sínum og reyna þannig að
koma af stað sundrungu í flokknum. Bendir
liann í því sambandi á, að stjórnarsinnar hafi
stofnað blaðið og það hafi fylgt landshöfð-
ingja, en sá, sem einkum stóð á bak við það,
hafi verið Jón Jónsson landshöfðingjaritari.
Skoðun sinni til stuðnings bendir dr. Páll á,
að Jón Sigurðsson taki tillögur fundarins at-
hugasemdalaust upp í grein sína um stjórnar-
skrá íslands í Andvara 1874 og einnig segi
hann í bréfi til Konrads Maurers 14. okt.
1873, að eindrægni sé í sínum flokki. Þar komi
einnig fram, að hann sé ekki alls kostar ánægð-
ur með skrif Víkverja. Hins vegar hafi eins og
nú stóð á verið óhyggilegt að leiðrétta, hér
hafi þurft að liðka til fylgis og blaðaskrif
hafi sízt verið til þess hent.
Sigurður Þórðarson sýslumaður hefur and-
mælt þessum skoðunum dr. Páls í grein, sem
birtist í tímaritinu Vöku árið 1929. Er niður-
staða hans sú, að frásögn Víkverja sé rétt í
öllum atriðum, sem máli skipta, enda hafi
verið ókleift fyrir blaðið að halla rét.tu máli,
þar sem margir hafi verið á fundinum, sem
vissu hið sanna. Kveðst hann sjálfur hafa
verið á Þingvallafundinum, 16 vetra gamall
og svo mikið hafi hann þá vitað, að hann hafi
þar séð og heyrt Jón Sigurðsson ganga í ber-
högg við það, sem þá átti að fara að nefna
íslenzkan þjóðarvilja.
Þá hefur Runólfur Björnsson ritað grein í
tímaritið Rétt árið 1951 og víkur þar að fund-
inum. Telur hann, að dr. Páll geri of lítið úr
ágreiningi, sem á fundinum hafi orðið og gangi
fram hjá skilnaðarhreyfingu, sem risið hafði í
Þingeyjarsýslu um þessar mundir og hafði
það markmið að gera Þingvallafundinn að
stjórnlagaþingi og virðist að einhverju leyti
hafa ætlað fundinum að koma á konungs-
sambandi einu milli landanna. Er niðurstaða
hans sú, að gera megi ráð fyrir, að Víkverji
halli ekki stórlega réttu máli í frásögn sinni.
IV.
Árið 1948 voru keypt í Landsbókasafn
handrit úr dánarbúi Guðmundar Bergssonar
póstfulltrúa. Var meðal þeirra samtíningur
úr fórum Jóns Guðmundssonar ritstjóra, og
þar komu í leitirnar fundargerðir Þingvalla-
fundar 1873. Höfðu plögg þessi greinilega
verið í eigu Þorvalds Jónssonar læknis, en
hann var sonur Jóns Guðmundssonar. Hafði
hann á hendi póstafgreiðslu á ísafirði um
skeið, en síðar starfaði þar Guðmundur Bergs-
son og hafa þá gögn þessi komizt í eigu hans.
Er þess því kostur nú að fá réttari mynd af
Þingvallafundinum en áður var, bæði því sem
þar gerðist og eins aðdraganda hans.
Aðdragandi fundarins hefur verið rakinn
allrækilega í Einars sögu Asmundssonar, eftir
Arnór Sigurjónsson, sem nú er nýkomin út.
Sama hefur og Runólfur Björnsson gert í
áðurnefndri grein sinni. Er því hægt að fara
fljótt yfir sögu og vísa að mestu til skrifa
þessara. Samhengis vegna verður þó að drepa
á helztu atriðin.
Á Alþingi 1871, sem mótmælti stöðulögun-
um, hafði einn helzti forvígismaður Þingey-
inga, Jón Sigurðsson frá Gautlöndum, verið
kosinn formaður og framsögumaður stjórnar-
skrárnefndarinnar og um leið var hann einn
helzti forystumaður meiri hlutans í umræðum
um málið. í Þingeyjarsýslu var og um þessar